Bất cập ở điểm làng nghề sản xuất bún Thượng Trạch

Cuối năm 2019, 24 hộ dân ở thôn Thượng Trạch, xã Triệu Sơn (huyện Triệu Phong) chuyển vào sản xuất bún tập trung tại điểm làng nghề sản xuất bún Thượng Trạch. Tuy nhiên, đi vào hoạt động chưa đầy một năm nhưng hệ thống xử lý nước thải ở làng nghề này đã bộc lộ nhiều hạn chế trong khâu vận hành và xử lý khiến người dân bức xúc.

Toàn cảnh điểm làng nghề sản xuất bún Thượng Trạch, Triệu Sơn, Triệu Phong - Ảnh: L.T​

Cơ sở sản xuất bún của gia đình ông Trần Văn Quốc nằm ở cuối điểm làng nghề Thượng Trạch, cạnh ngay khu vực xử lý nước thải làm bún nên mùi hôi từ các bể chứa thải bốc lên nồng nặc. Ông Quốc cho biết: “Nguồn nước thải của 24 hộ sản xuất dồn về một chỗ như thế này nhưng hệ thống xử lý không đảm bảo nên càng xử lý càng hôi. Mới đưa vào sử dụng được vài tháng nhưng các bể chứa thải đã bắt đầu xuất hiện các đường nứt, thể tích bể chứa nhỏ, trong khi vào thời điểm sản xuất tập trung nước thải đổ về nhiều, không đủ chỗ chứa, nước tràn ra ngoài rất bẩn, mùi hôi thối bốc lên nồng nặc. Trước gia đình tôi còn ra đây làm việc cả ngày nhưng giờ chỉ tranh thủ làm bún buổi chiều vì dây chuyển sản xuất nằm ở đây, còn công đoạn chuẩn bị nguyên liệu làm bún thì chuyển sang làm ở nhà rồi vận chuyển ra để hạn chế thời gian ở đây chứ mùi hôi thế này không chịu nổi. Về lâu dài tôi lo ngại ảnh hưởng đến sức khỏe vì buổi chiều làm việc ở đây về là vợ chồng tôi đều đau đầu, nhức mũi”.

Qua tìm hiểu chúng tôi được biết, điểm làng nghề sản xuất bún Thượng Trạch được quy hoạch từ năm 2010 trên diện tích đất 1 ha. Đến năm 2013, bắt đầu được nhà nước đầu tư xây dựng mặt bằng, đường giao thông, tuy nhiên do nguồn kinh phí hạn hẹp nên việc đầu tư các hạng mục công trình tương đối chậm. Phải đến cuối năm 2018 mới hoàn chỉnh các hạng mục cơ bản như đường ống dẫn nước, tường rào, điện, hệ thống xử lý chất thải, nhà vệ sinh.

Theo Phó Chủ tịch UBND xã Triệu Sơn Nguyễn Ngọc Lân, đây là điểm làng nghề sản xuất tập trung có hệ thống, quy trình xử lý nước thải đầu tiên trên địa bàn tỉnh Quảng Trị. Sau khi hoàn thành các hạng mục hạ tầng, UBND xã Triệu Sơn đã tập trung tuyên truyền, vận động người dân đầu tư hệ thống nhà xưởng, di dời máy móc, thiết bị làm bún nằm rải rác ở hộ dân trong khu dân cư vào sản xuất tập trung. Để động viên người dân, huyện Triệu Phong cũng đã hỗ trợ chi phí di dời đến điểm sản xuất tập trung là 15 triệu đồng/hộ gia đình.

Trước sự quan tâm của chính quyền địa phương, 100% hộ dân sản xuất bún ở làng Thượng Trạch đã đồng thuận, đầu tư xây dựng nhà xưởng chuyển đến điểm làng nghề tập trung để sản xuất. Ghi nhận ban đầu việc di dời các hộ làm bún vào các điểm sản xuất tập trung đã giúp giảm thiểu được vấn đề ô nhiễm môi trường trong khu dân cư. Nơi sản xuất mới vừa rộng rãi, sạch sẽ và an toàn nên bảo đảm chất lượng sản phẩm bún, qua đó góp phần bảo vệ môi trường, nâng cao hiệu quả sản xuất và chất lượng sản phẩm tại làng nghề truyền thống.

Tuy nhiên, chỉ được một thời gian thì chất lượng hạng mục công trình xử lý nước thải bộc lộ nhiều hạn chế. Phần tường bể kỵ khí thì bị nứt nẻ nhiều chỗ, bạt nilon che phủ ở trên cũng bị thủng nên mùi hôi thối bốc lên nồng nặc. Bể hiếu khí thì được xây bằng xi măng trong khi nước thải làm bún có độ axít rất cao, đã ăn mòn tường nhanh chóng. Bên cạnh đó, hầu hết các bể trong quy trình vận hành xử lý thải từ bể thu gom nước thải, bể kỵ khí, bể hiếu khí đến bể lắng đều chưa đủ dung tích chứa nước thải nên khi các hộ dân đồng loạt sản xuất, nước thải tràn về nhiều, không đủ thời gian lên men xử lý mùi nên nước thải ra môi trường không đảm bảo.

Trong khi đó, để vận hành hệ thống xử lý nước thải, chi phí tiền điện trung bình từ 7,5 - 8,5 triệu đồng/tháng. 3 tháng đầu vận hành hệ thống xử lý nước thải thử nghiệm thì điểm làng nghề được Chi cục Bảo vệ môi trường tỉnh Quảng Trị hỗ trợ chi phí chi trả nhưng những tháng sau này thì người dân trong khu sản xuất phải trích tiền đóng góp với mức bình quân từ 310 - 350 ngàn đồng/hộ. Thêm chi phí nhưng hiệu quả xử lý nước thải ra môi trường không đảm bảo, làm cho các hộ sản xuất bức xúc. Trong các tháng 7 và 8/2020, một số hộ sản xuất không đóng tiền điện cho khâu vận hành hệ thống xử lý nước thải nên đơn vị điện lực đã cắt điện dẫn đến hệ thống xử lý thải không vận hành được. Trước những tồn tại của chất lượng một số hạng mục, thiết bị hệ thống xử lý nước thải trong thời gian hoạt động thử nghiệm ở điểm làng nghề tập trung, UBND xã Triệu Sơn đã kiến nghị Chi cục Bảo vệ môi trường tỉnh phối hợp khắc phục những tồn tại nêu trên, tuy nhiên vẫn chưa được giải quyết dứt điểm, do vậy đến nay 2 bên vẫn chưa ấn định được thời gian để bàn giao.

Trao đổi về vấn đề này, ông Võ Văn Dũng, Chi cục trưởng Chi cục Bảo vệ môi trường tỉnh cho biết, sau khi nhận được thông tin kiến nghị của địa phương, chi cục đã phối hợp với huyện kiểm tra thực tế, nắm bắt tình hình. Hiện chi cục đã chỉ đạo đơn vị thi công là Công ty Cổ phần môi trường Miền Trung thực hiện xử lý, khắc phục các điểm tồn tại của hệ thống xử lý nước thải ở điểm làng nghề sản xuất bún Thượng Trạch. Đến thời điểm này, đơn vị đang tiến hành xử lý bùn trong các bể chứa thải, cấy lại men vi sinh ở bể hiếu khí, hướng dẫn Ban quản lý điểm làng nghề quy trình vận hành xử lý thải. Sau đó chi cục tiếp tục theo dõi, đánh giá và gửi mẫu nước thải đã qua xử lý đi kiểm nghiệm xem đã đủ điều kiện xả thải ra môi trường hay chưa rồi mới tiến hành thủ tục bàn giao công trình về địa phương quản lý. Kế hoạch bàn giao ban đầu dự kiến vào cuối tháng 11/2020, tuy nhiên do thời gian qua mưa lũ kéo dài, ảnh hưởng đến tiến độ xử lý của đơn vị thi công. Các bên liên quan đang tranh thủ thời gian tạnh ráo đẩy nhanh hoàn thành các phần việc, sớm bàn giao đưa công trình vào sử dụng trong thời gian tới.

Từ thực tế hoạt động của hệ thống xử lý nước thải ở điểm làng nghề sản xuất bún Thượng Trạch đã nảy sinh một số vấn đề cần được quan tâm giải quyết đó là: Trước mắt, chi phí vận hành hệ thống xử lý nước thải quá cao trong khi việc xử lý chất thải không đảm bảo nên khó thuyết phục được người dân đồng thuận chi trả nguồn kinh phí này.

Về lâu dài còn phát sinh thêm các kinh phí để ban quản lý điểm làng nghề hoạt động; vận hành duy tu bảo dưỡng công trình hay như quá trình vận hành xử lý cần một số vật tư đảm bảo cân bằng độ PH để xử lý hiệu quả như bổ sung định kỳ vôi bột, men vi sinh… từ đó làm phát sinh thêm chi phí. Nếu tất cả các khoản trên đều do hộ sản xuất bún đóng góp thì sẽ tăng chi phí sản xuất khiến người dân khó đồng thuận. Vì vậy, bên cạnh khắc phục sự cố trong hệ thống xử lý thải hiện nay, địa phương kiến nghị ngành chức năng hỗ trợ nguồn vốn lắp đặt cho điểm làng nghề hệ thống điện mặt trời vận hành hệ thống xử lý nước thải để giảm bớt chi phí cho người dân, đồng thời cần đầu tư thêm đường ống dẫn nước thải đã qua xử lý ra xa khu dân cư hơn.

Hiện trên địa bàn xã Triệu Sơn cũng đang được đầu tư xây dựng thêm một điểm làng nghề sản xuất bún tập trung ở thôn Linh Chiểu với diện tích mặt bằng khoảng 2 ha để đưa 62 hộ sản xuất bún ở thôn Linh Chiểu vào sản xuất tập trung. Tuy nhiên, trước một số bất cập, tồn tại từ hệ thống xử lý nước thải ở điểm làng nghề sản xuất bún tập trung Thượng Trạch, ngành chức năng cần tháo gỡ và rút kinh nghiệm kịp thời để không lặp lại tình trạng tương tự nếu không sẽ ảnh hưởng đến việc tuyên truyền, vận động người làm bún ở đây đồng thuận vào khu sản xuất tập trung sau khi dự án này hoàn thành.

Lâm Thanh