Viết tiếp trang sử tự hào ở ngôi làng hơn trăm tuổi

(QT) - Làng Thượng Văn, Khe Sanh, Hướng Hóa tọa lạc ở khu đất được người xưa cho là “thiên thời – địa lợi – nhân hòa”. Trải qua hơn 100 năm kể từ ngày được khai lập (1907 – 2017), những giá trị truyền thống văn hóa của làng luôn được các thế hệ con cháu người Kinh, Vân Kiều và Pa Kô nơi đây đoàn kết gìn giữ, phát huy.

Cái nôi cách mạng

Theo lời kể của các bậc cao niên làng Thượng Văn, đời vua Duy Tân trị vì (1907 - 1916), chính quyền Pháp và triều đình nhà Nguyễn xây dựng bốt bảo trấn lao (hiện nay địa điểm là Nhà đày Lao Bảo) để phân quyền kiểm soát khu vực ranh giới Việt Nam - Lào. Là người có lòng yêu nước nên ông Nguyễn Hữu Châu, sinh năm 1880 (thuộc dòng dõi đời thứ 18 của vị anh hùng dân tộc Nguyễn Trãi), nguyên là quan tri huyện Tuy Phong (Bình Thuận) luôn cảm thấy bất bình trước chế độ phong kiến của triều đình nhà Nguyễn.

Làng Thượng Văn tọa lạc ở khu đất được cho là “thiên thời, địa lợi, nhân hòa”

Năm 1907, trong một lần không kiềm chế được, ông đã xung đột với quan lại thực dân Pháp nên bị giáng chức và đày đến vùng biên giới Hướng Hóa. Không cam chịu khó khăn, thử thách nơi rừng thiêng, nước độc, tại đây, ông đứng đầu khởi xướng lập làng và dựng nhiều miếu thờ thành hoàng (khu vực làng Thượng Văn hiện nay). Đặc biệt, người luôn sát cánh, động viên, khích lệ ông trong quá trình xây dựng làng là bà Chế Thị Xuân Vũ, phu nhân của ông.

Tên tuổi của bà Vũ luôn gắn liền cùng với chồng mỗi khi được đời sau nhắc đến. Ít lâu sau khi ông Nguyễn Hữu Châu xây dựng nên làng Thượng Văn, quy tụ nhiều người dân ở đồng bằng lên Hướng Hóa lập nghiệp. Họ lựa chọn những vùng đất thuận lợi để định cư, trong đó có làng Thượng Văn. Từ đó, làng ngày càng có nhiều hộ dân đến ở và cùng nhau khai hoang, trồng trọt, một số người làm thuê cho các đồn điền cà phê ở huyện.

Năm 1937, ông Châu qua đời. Để ghi nhớ người có công khai lập làng, người dân nơi đây đã dựng bia tưởng niệm và thờ ông tại gian tả của nhà thờ làng. Năm 1929, làng Thượng Văn là nơi thắp sáng ngọn đuốc cách mạng đầu tiên và khơi dậy phong trào cu - li đấu tranh tại sở Rôm (Làng Khoai), đây là đồn điền cà phê của Pháp có nhiều hình thức bốc lột cu - li đến cùng cực, tiêu biểu có ông Dương Quyền và ông Trần Đôộc đã tham gia tích cực phong trào này.

Riêng ông Dương Quyền vinh dự được kết nạp vào Đảng Cộng sản Việt Nam năm 1930 tại Lăng Cô. Từ đây, phong trào đấu tranh chống lại các đồn điền được nhân rộng trên địa bàn huyện. Đến năm 1930 trở đi, việc giao thương buôn bán của các cư dân trong huyện ngày càng tăng, dân cư ở làng cũng nhờ thế mà ngày một nhiều hơn.

Từ năm 1940 - 1954, hưởng ứng phong trào cách mạng của cả nước, người dân làng Thượng Văn đã đoàn kết, đứng lên cùng cả nước chống giặc Pháp. Từ năm 1954 - 1971, một số người dân của làng tiếp tục mưu sinh bằng nghề làm thuê cho các cơ sở đồn điền ở huyện, một số người tập kết ra Bắc học tập, công tác. Do bom đạn của chiến tranh tàn phá, phần lớn người dân của làng phải sơ tán đến các địa phương khác. Sau ngày đất nước thống nhất, họ về lại quê cũ, cùng nhau phục dựng lại làng.

Giữ gìn nét đẹp của làng

Những năm đầu quê hương được giải phóng, người dân làng Thượng Văn gặp vô vàn khó khăn, thử thách. Họ ra sức san lấp hố bom, hố pháo, dựng lại nhà cửa, trồng trọt, chăn nuôi, quyết tâm đứng lên từ nơi hoang tàn đổ nát do chiến tranh gây ra. Năm 1975 trở đi, nhiều cán bộ, công nhân… từ miền xuôi lên công tác, tiểu thương đến trao đổi hàng hóa tại huyện và định cư ở làng, nhờ vậy làng hội tụ khá đông đủ các tầng lớp xã hội.

Cũng thời gian này, người dân làng Thượng Văn tìm kiếm, thu gom lại những di vật của đền thờ bị đổ nát do chiến tranh để tái lập đền thờ. Năm 1986, một lần nữa, dân làng tập trung đóng góp công sức, kinh phí để khôi phục, dựng đền thờ, tái lập đình làng Thượng Văn. Từ một ngôi đình được làm bằng gỗ, lợp tranh đơn sơ, sau nhiều năm trùng tu, xây dựng mới, hiện đình làng khang trang, đảm bảo cho việc bảo tồn, duy trì nét văn hóa tâm linh cổ truyền, nơi sinh hoạt thờ tự của cộng đồng dân cư trong làng.

Hiện nay, toàn làng có hơn 1.000 hộ/hơn 5.000 khẩu, có 3 dân tộc chính: Kinh, Vân Kiều và Pa Kô sinh sống. Truyền thống tốt đẹp của làng đến nay vẫn được giữ gìn và phát huy. Trong các dịp lễ, tết, Ban trị sự làng tổ chức các hoạt động lễ dâng hoa, dâng hương tại đình làng để báo công với những người sáng lập làng. Phát huy đạo lý “Uống nước nhớ nguồn”, trong mỗi dịp địa phương tìm thấy hài cốt liệt sĩ, ban trị sự làng luôn có trách nhiệm tham gia tế tự, an táng liệt sĩ tại Nghĩa trang liệt sĩ huyện.

Bên cạnh đó, làng tổ chức ngày hội dân gian cho các tầng lớp con dân tham gia như kéo co, nhảy bao bố...; tổ chức các hoạt động thể dục thể thao, văn hóa văn nghệ thu hút đông đảo người dân. Qua đó, góp phần đẩy mạnh phong trào rèn luyện sức khỏe theo gương Bác Hồ vĩ đại. Nhiều năm nay, đình làng Thượng Văn là nơi quy tụ con cháu khắp mọi nơi tìm về trong những dịp lễ, tết của quê hương, đất nước. Họ thắp nén hương thơm tưởng nhớ đến vợ chồng cụ tổ khai lập làng; cầu nguyện cho gia đình, làng xóm luôn yên vui, công việc làm ăn thuận lợi, học tập đạt kết quả cao; quê hương ngày càng phát triển, đất nước phồn thịnh...

Anh Nguyễn Hữu Toàn Thắng chắt nội của ông Nguyễn Hữu Châu chia sẻ: “Tôi rất tự hào được thừa hưởng những thành quả xây dựng và phát triển làng Thượng Văn của các thế hệ đi trước để lại. Do đó, tôi hứa quyết tâm cùng thế hệ trẻ của làng ra sức đoàn kết thống nhất, năng động sáng tạo, xung kích tình nguyện đi đầu trong mọi lĩnh vực. Tiếp tục cùng các bậc cao niên, bà con trong làng chung sức xây dựng, phát triển làng Thượng Văn một cách toàn diện”.

Phong trào xã hội học tập ở làng được đẩy mạnh, tỷ lệ gia đình học tập, gia đình tú tài, gia đình cử nhân tăng nhanh. Theo ước tính bình quân hiện nay, gia đình nào trong làng cũng có trên 1 người trình độ đại học. Hàng năm, nhân các ngày lễ, tết làng trích quỹ để tổ chức thăm hỏi các gia đình có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn; tổ chức trao thưởng cho những học sinh nghèo vượt khó học giỏi. Phong trào xây dựng đời sống mới ở khu dân cư được đẩy mạnh.

Nhờ vậy, mô hình gia đình ít con được nhân rộng, đời sống văn hóa, tinh thần của người dân được nâng lên rõ rệt, tình hình an ninh trật tự trên địa bàn ổn định. Hiện các khối 3A và 3B đã được UBND tỉnh công nhận làng văn hóa xuất sắc cấp tỉnh… Ông Nguyễn Văn Nông, Trưởng làng Thượng Văn, cho biết: Làng Thượng Văn vừa tổ chức lễ kỷ niệm 110 năm ngày thành lập.

Đây là dịp người dân trong làng ôn lại lịch sử của quê hương từ khi được khai sinh cho đến nay. Qua đó, giáo dục cho các thế hệ con cháu lòng tự hào về một làng quê có truyền thống yêu nước và đấu tranh giữ nước, luôn nỗ lực vươn lên đẩy lùi mọi khó khăn, thử thách, xây dựng làng nói riêng, huyện Hướng Hóa nói chung ngày càng phát triển.

Kô Kăn Sương