Gìn giữ nghề của cha ông

(QT) - Sự cố ô nhiễm môi trường biển xảy ra vào tháng 4/2016 khiến nhiều làng chài ven biển của tỉnh nói chung và tại xã Hải An (Hải Lăng) nói riêng rơi vào khốn khó. Những ngư dân một đời gắn bó với biển đột ngột lâm vào cảnh “treo thuyền”. Nghề đóng thuyền ở thôn Mỹ Thủy, Đông Tân An theo đó cũng rơi vào cảnh bế tắc. Nhưng khó khăn tạm thời đã dần qua. Nghề biển đã dần hồi sinh, ngư dân đã bắt đầu trở lại biển mưu sinh. Sau khi nhận được tiền đền bù thiệt hại do sự cố môi trường biển, nhiều ngư dân đã bắt tay tu sửa, đóng mới thuyền để bước vào vụ đánh bắt hải sản mới với nhiều hi vọng.

Anh Phan Thanh Minh đang đóng thuyền tại cơ sở của mình

Những ngày giữa tháng 5 này, chúng tôi có mặt tại cơ sở đóng thuyền của anh Mai Văn Bảo ở thôn Đông Tân An, chứng kiến gần 20 chiếc thuyền đóng mới đang được đưa ra nắng hong khô chuẩn bị hoàn thiện khâu cuối cùng. Không khí nhân công làm việc rất khẩn trương và nhộn nhịp, ai cũng tất bật lo phần việc người đó. Anh Bảo cho biết đã làm nghề đóng thuyền được khoảng 20 năm. Trước đó, anh cũng theo nghề biển như nhiều người đàn ông trưởng thành khác. “Khi sự cố môi trường biển xảy ra, từ đó đến trước tết, không khí ở làng chài chúng tôi ảm đạm lắm. Xưởng của tôi cũng không còn tiếng dùi đục, cưa xẻ như trước. Tuy nhiên, từ sau tết đến nay, ngư dân đã bắt đầu trở lại biển đánh bắt. Việc của chúng tôi vì thế cũng đã nhiều hơn.

Từ sau tết đến nay, cơ sở của tôi đã đóng mới được hơn 30 chiếc và hiện nay đã tiếp nhận thêm nhiều đơn hàng đặt đóng thuyền mới. Nghề biển trở lại như trước, ai cũng phấn khởi, thầy thợ đóng thuyền chúng tôi cũng vui lây”, anh Bảo vui vẻ nói. Thuyền do cơ sở anh Bảo đóng có giá từ 20-45 triệu đồng (để lắp máy cỡ từ 10-24CV), tùy theo nhu cầu đánh bắt của ngư dân. Khách hàng của anh chủ yếu ở Hải Lăng, Triệu Phong, Gio Linh. Anh Bảo giải bày, hiện nay giá gỗ tăng cao và khan hiếm nên cũng có gặp khó khăn. Dù vậy, để chia sẻ khó khăn với ngư dân nên giá thuyền làm ra anh vẫn không tăng nhiều. Vào mùa nắng tốt, bình quân mỗi tháng cơ sở của anh đóng được khoảng 10 chiếc thuyền. Hiện tại, anh thuê 4 thợ đóng thuyền thường xuyên và trả mức tiền công 7 triệu đồng/người/tháng.

Ông Lê Xuân Định, một ngư dân ở thôn Đông Tân An đang có mặt tại cơ sở anh Bảo phụ giúp đóng chiếc thuyền mới cho mình chia sẻ: “Dẫu chưa hết khó khăn, nhưng ngư dân chúng tôi vẫn cố gắng hết sức để sửa chữa, đóng mới thuyền, trang bị thêm ngư lưới cụ trở lại biển làm ăn. Mong sao sắp tới sản lượng cũng như giá thành hải sản nhích lên nữa để bà con yên tâm bám biển”. Tại cơ sở đóng thuyền của cha con ông Phan Thanh Hồng (61 tuổi) và anh Phan Thanh Minh (36 tuổi) ở thôn Mỹ Thủy, không khí đóng thuyền cũng diễn ra nhộn nhịp không kém. Dưới cái nắng giữa hè, anh Minh miệt mài hoàn thành công đoạn cuối cùng cho một thuyền 10CV cho khách ngay tại xưởng. “Từ trước tết đến nay, anh em tôi và cha đã hoàn thành được khoảng 60 chiếc thuyền đóng mới giao cho khách hàng. Khách chủ yếu ở Thừa Thiên Huế, Quảng Bình và các xã biển bãi ngang trong tỉnh. Nói chung, nghề đóng thuyền đã nhộn nhịp trở lại từ khi ngư dân trở lại biển.

Đợt này, cha tôi vào miền Nam có việc nên ở nhà anh em tôi cũng rất vất vả vì việc quá nhiều”, anh Minh cho hay. Thuyền do cơ sở của cha con anh Minh làm đa dạng hơn, đáp ứng được hầu hết yêu cầu của ngư dân đánh bắt tùy theo từng vùng biển bãi ngang. Do có tay nghề cao thuộc vào hàng bậc nhất ở vùng bãi ngang Quảng Trị, được ngư dân tin tưởng đặt hàng nên việc đóng thuyền của cha con anh Minh tất bật, bất kể mùa nắng hay mùa mưa. Ngoài 2 cơ sở lớn của anh Bảo, cha con anh Minh thì một số cơ sở đóng thuyền quy mô nhỏ khác ở xã Hải An như của anh Mai Văn Tới, Phan Thanh Hiền những ngày này cũng đóng thuyền hết công suất. Những thợ thuyền có tay nghề cao như ông Phan Thanh Hồng, ông Mai Văn Bảo, Mai Văn Tới và trẻ hơn như anh Phan Thanh Minh, Phan Thanh Hiền đều cho rằng, nghề đóng thuyền là nghề đặc thù.

“Nghề này kén người lắm, chỉ những người có đôi tay tài hoa, có duyên nghề mới theo được. Bởi đóng thuyền ra, thuyền có vươn được ra biển, chống chịu được sóng gió, thuyền nặng nhẹ, chắc chắn được hay không đâu phải dễ. Thuyền hạ thủy mới biết thuyền tốt hay xấu, đi được biển ổn định hay không. Bởi vậy để làm ra được những chiếc thuyền đồng đều, chất lượng như nhau đòi hỏi người thợ phải có đôi tay tài hoa, khéo léo, đôi mắt tinh tường và sự chính xác gần như tuyệt đối, bởi thuyền hoàn toàn được làm bằng tay. Bản thân tôi cũng may mắn theo được nghề và được khách hàng tin tưởng. Đó âu cũng là niềm hạnh phúc để gắn bó với nghề”, anh Bảo tâm sự. Nghề đóng thuyền ở xã Hải An ra đời từ hàng trăm năm trước, thế nhưng số người theo được nghề mỗi thời cũng chỉ đếm được trên đầu ngón tay.

Tuy vậy, hầu như ai còn theo nghề cũng đều quyết tâm sẽ gìn giữ nghề truyền thống của cha ông và nguyện trao truyền lại cho thế hệ sau tiếp nối. Dù mỏng manh, đơn giản nhưng những chiếc thuyền nan được làm ra từ những người thợ tài hoa ở xã Hải An vẫn đủ sức vượt biển xa, chống chịu được sóng gió cấp 6, cấp 7. Dù là người thợ đóng thuyền có tuổi đời, tuổi nghề được xem là trẻ nhất ở xã Hải An, nhưng anh Phan Thanh Minh vẫn được đánh giá tay nghề xếp vào bậc “nghệ nhân” giỏi thực thụ. “Ngoài 6-7 người già có, trẻ như tôi có đang thành thạo với nghề đóng thuyền thì nhìn lại những lứa tuổi sau vẫn chưa có người nào thật sự nổi bật trong nghề. Quá trình làm nghề, cha con tôi cũng sẽ cố gắng tìm được người để trao truyền nghề. Với nghề đóng thuyền truyền thống của cha ông, chúng tôi luôn muốn nghề được gìn giữ dài lâu. Bởi ngoài là nghề truyền thống, nghề mưu sinh đơn thuần thì đó còn là một nét tinh hoa quý giá của quê hương”, anh Minh tâm sự.

Còn anh Bảo, khi nói đến tương lai của nghề đóng thuyền ở địa phương đã nói rằng khi nào nghề biển ở các vùng bãi ngang còn tồn tại thì anh vẫn còn quyết tâm theo nghề. Rời những làng chài ở xã Hải An, chứng kiến những chiếc thuyền đang nằm phơi mình trong nắng vẫn thơm mùi gỗ mới, chuẩn bị hoàn thành để vượt sóng ra khơi, chúng tôi cảm thấy phấn chấn vô cùng. Những tiếng đục đẽo lốc cốc, những tiếng cười nói vui vẻ của thợ thuyền đầy nhiệt huyết vẫn đều đều vọng lại, chúng tôi tin tưởng rằng nghề truyền thống mang dư âm văn hóa đặc sắc vùng biển nơi miền cát Hải Lăng này sẽ được gìn giữ vững bền theo thời gian…

Đức Việt