Báo động bất bình đẳng giới trong giáo dục

(QT) - “Hơn 100 triệu phụ nữ trẻ ở các nước có thu nhập thấp và dưới trung bình không có khả năng đọc được một câu đơn giản và một nửa trong số 31 triệu trẻ em gái không được đến trường” là con số đáng báo động về tình trạng bất bình đẳng giới trong giáo dục vừa được Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên Hiệp Quốc (UNESCO) công bố ngày 10/3/2014. Trong Báo cáo toàn cầu về Giáo dục cho mọi người, mặc dù đã đạt được nhiều tiến bộ song trong năm 2011 chỉ 60% các quốc gia đã đạt được bình đẳng giới trong giáo dục tiểu học và 38% trong giáo dục phổ thông. Chỉ có 20% trong số các nước có thu nhập thấp đạt được bình đẳng giới giữa trẻ em trai và trẻ em gái trong giáo dục tiểu học, 10% đạt được trong giai đoạn đầu tiên của phổ thông và 8% trong giai đoạn thứ hai của phổ thông. Sau nhiều năm giáo dục kém chất lượng, 175 triệu thanh niên ở các nước có thu nhập thấp và thu nhập trung bình thấp không thể đọc được ngay cả một câu, và 61% trong số đó là những cô gái. Đây là những con số bất bình đẳng giới đáng báo động, nếu không có các biện pháp can thiệp tiếp cận bình đẳng với giáo dục, thì các cô gái nghèo nhất sẽ hoàn thành chương trình tiểu học muộn hơn 60 năm sau các chàng trai giàu nhất.

Tất cả các trẻ em gái và trẻ em trai đều cần được hưởng một nền giáo dục hoàn chỉnh và bình đẳng

Trong nhiều năm nay, “Việt Nam là nước dẫn đầu khu vực châu Á- Thái Bình Dương về các chỉ số bình đẳng giới qua việc cung cấp các dịch vụ y tế và giáo dục tới các trẻ em gái và trẻ em trai, phụ nữ và nam giới. Sự chênh lệch về tỉ lệ nhập học giữa các em nữ và các em nam là rất thấp. Tỷ lệ mù chữ giữa nữ giới và nam giới ngày càng giảm” (theo UNICEF tại Việt Nam). Cùng với sự quan tâm của Đảng và Nhà nước đổi mới cơ chế, chính sách đầu tư phát triển sự nghiệp giáo dục, cơ sở hạ tầng xã hội từng bước được cải thiện và các chính sách an sinh xã hội đảm bảo đã tạo điều kiện tốt cho việc xây dựng xã hội học tập, học tập cho mọi người. Tuy nhiên, tình trạng bất bình đẳng giới trong giáo dục vẫn còn diễn ra, cuộc sống của trẻ em gái và phụ nữ vẫn còn luẩn quẩn trong vòng nghèo đói và bị phân biệt đối xử… Ở một số vùng khó khăn, gia đình đông con, trẻ em gái ít có cơ hội đi học hơn, nhiều em gái phải ở nhà phụ giúp việc gia đình và thậm chí còn có em bỏ học để lấy chồng; trình độ học vấn của phụ nữ có chênh lệch thấp hơn so với nam giới. Tư tưởng trọng nam khinh nữ vẫn còn tồn tại trong số đông các gia đình là rào cản lớn nhất thực hiện bình đẳng giới, bảo đảm cho các em nam và các em nữ tiếp cận bình đẳng trong giáo dục. Thực tiễn giáo dục những năm qua trên địa bàn Quảng Trị cho thấy, mặc dù đã đạt được những bước tiến khá vững chắc về phổ cập chống mù chữ, phổ cập giáo dục tiểu học đúng độ tuổi và phổ cập giáo dục THCS, nhưng hiện vẫn có rất đông thanh niên chưa đọc thông viết thạo, nhất là thanh niên ở vùng đồng bào dân tộc ở miền núi. Ngay cả học sinh tốt nghiệp tiểu học đang ngồi trên ghế nhà trường nhiều em không đọc và viết được trọn một câu. Cơ sở vật chất trường lớp học đầu tư chưa đồng bộ ở miền núi và tình trạng đói nghèo khiến nhiều học sinh ít có điều kiện để theo học, nhất là các em gái. Chị Nguyệt, cán bộ của một dự án tổ chức phi chính phủ nước ngoài đang hoạt động tại Quảng Trị, phụ trách về lĩnh vực giáo dục, cho chúng tôi hay, đang có một khoảng cách thiếu bình đẳng trong giáo dục giữa đồng bằng và miền núi, giữa những học sinh nghèo và những học sinh mà gia đình có điều kiện kinh tế tốt hơn và giữa học sinh nam và học sinh nữ. Báo cáo độc lập của tổ chức này chỉ ra học sinh ở miền núi đa phần không học được vì vốn tiếng Việt kém, vì gia đình ít chú trọng đầu tư giáo dục cho con cái, vì điều kiện kinh tế- xã hội khó khăn… Không quá khó hiểu khi nhiều học sinh tốt nghiệp tiểu học ở miền núi không đọc được, viết được và làm được những phép tính đơn giản. Tuy nhiên, nhiều học sinh ở vùng đồng bằng cũng “không học được”, ngày càng bị “bỏ quên” do những bất cập từ việc dạy thêm và học thêm thiếu quản lý chặt chẽ hiện nay. Ở nhiều lớp học thêm, học sinh được giáo viên dạy học trước chương trình sách giáo khoa năm học kế tiếp, đến khi vào năm học, giáo viên giảng bài thì những em đã được học trước chương trình sẽ hiểu bài nhanh và giáo viên nhầm tưởng lớp đã hiểu bài sẽ “bỏ quên” những em chưa hiểu bài do chưa đi học thêm. Đây là sự bất bình đẳng trong giáo dục, và hầu hết những học sinh không được đi học thêm là nữ. Tư tưởng trọng nam khinh nữ cho rằng “con gái là con người ta”, đầu tư tốn kém cho con gái ăn học rồi khi lấy chồng nó phục vụ nhà chồng; đầu tư cho con trai ăn học sau này nó sống với bố mẹ là thực tế tồn tại trong suy nghĩ của nhiều gia đình. Nhiều trẻ em gái phải “nhường” cơ hội học thêm và học tập lên cấp học cao hơn cho trẻ em trai trong gia đình bắt nguồn từ tư tưởng bất bình đẳng này. Hậu quả là phụ nữ và trẻ em gái nhận được một nền giáo dục không hoàn chỉnh và thiếu bình đẳng ngay từ trong mỗi gia đình, giữa gia đình nghèo và những gia đình giàu có hơn, giữa miền núi và đồng bằng… Nếu tất cả phụ nữ và trẻ em gái nhận được một nền giáo dục hoàn chỉnh thì chắc chắn sẽ giảm thiểu được tỉ lệ tử vong bà mẹ, tử vong trẻ em và giảm các vụ kết hôn ở trẻ em, nâng cao chất lượng giống nòi, chất lượng cuộc sống. Cần nhận thức rõ việc thực hiện bình đẳng giới là vấn đề của toàn nhân loại, toàn cầu, chứ không chỉ là sự vùng lên đơn thuần của phụ nữ, vì chỉ khi nào đạt được sự bình đẳng thực chất giữa nam và nữ thì các mục tiêu kinh tế, xã hội mới bền vững và chất lượng cuộc sống sẽ được nâng lên. Giáo dục là một trong những biện pháp mạnh mẽ nhất cho phép trẻ em gái và phụ nữ nghèo có được một tương lai tươi sáng hơn, bảo vệ họ thoát khỏi vòng luẩn quẩn đói nghèo, tìm kiếm việc làm và giảm khoảng cách thu nhập giữa hai giới, từ đó tiến tới thực hiện bình đẳng giới thực chất và trao quyền cho phụ nữ. Bài, ảnh: KHÁNH NGỌC