Nước sinh hoạt ở Gio An

Còn nhớ trong những kỳ đại hạn, miền Tây Gio Linh như bị vắt kiệt giữa nắng gió khô khốc. Trên những con đường lấm lem đất bazan dẫn về các thôn xã vùng gò đồi Gio An, Gio Sơn, Gio Bình rất dễ bắt gặp những chiếc xe bò chở từng phi nước. Đó là công việc thường nhật và cần kíp của mỗi gia đình sau một ngày lao động. Nước khan hiếm một phần do hạn hán nhưng chuyện muôn năm cũ của người dân Tây Gio Linh thiếu nước là do tầng địa chất được kiến tạo từ đá nên rất khó tìm ra mạch nước ngầm. Bởi vậy, việc dò tìm ra mạch nước để khoan giếng là một công việc vô cùng nặng nhọc, là gánh nặng kinh tế cho biết bao gia đình. Anh Hồ Xuân Hải, Phó chủ tịch UBND xã Gio An kể cho chúng tôi nghe những chuyện bi hài của người dân địa phương đi tìm nguồn nước. Ở nơi đây việc đào được cái giếng là hết sức gian nan khổ cục, tốn kém. Bởi địa hình toàn đá nên việc đào giếng phải xuyên thủng tầng đá dày từ 20- 30 m mới tìm ra mạch nước. Chi phí cho việc đục đẽo, bưng bê hết tầng đá ấy là hơn 10 triệu đồng. Nhưng vẫn có trường hợp như gia đình ông Lê Văn Quang ( thôn An Hướng) do nhà nằm trên mỏm đá nên phải đào đến 4 cái giếng ở trong vườn mà vẫn không có nước. Hay như hộ ông Hoàng Văn Đệ giếng phải đào sâu tới 25 m mà vẫn chưa có nước. Cho nên ở Gio An có rất nhiều nhà đào giếng chỉ đợi đến mùa mưa mới có nước sử dụng những tháng còn lại trong năm đáy giếng phơi khô...

Người dân xã Gio An đã có đủ nguồn nước phục vụ sinh hoạt

Để giúp người dân địa phương từng bước tháo gỡ khó khăn trong việc tìm kiếm nguồn nước phục vụ đời sống sinh hoạt hàng ngày, Trung tâm nước sinh hoạt &VSMTNT tỉnh Quảng Trị đã quyết định đầu tư xây dựng công trình nước sinh hoạt tại thôn An Hướng, một địa bàn khó khăn về nguồn nước nhất trên xã Gio An. Công trình xây dựng theo hệ cấp nước bơm chảy với kinh phí gần 1 tỷ đồng, bao gồm nhiều hạng mục như giếng khoan sâu hơn 30 m, tháp chứa nước và tuyến đường ống bằng kẽm dẫn về các trục đường giao thông chính trong thôn. Từ đây các gia đình chỉ cần đầu tư thêm vài triệu đồng lắp đặt đường dẫn nước từ tuyến chính và các hạng mục sử dụng trong gia đình như bể chứa, van, vòi...là có được một công trình cấp nước hoàn thiện. Có đến thăm một vài gia đình khá giả ở Gio An hiện nay mới biết được sự hoàn thiện về hệ thống cấp nước liên hoàn, nhà vệ sinh tự hoại, phòng tắm có lắp nóng lạnh, bồn tắm...""Tất cả cũng nhờ có điện, có nước, đó là những điều kiện tiên quyết để giúp người dân Gio An nâng cao đời sống sinh hoạt của mình"", anh Hải đã phấn khởi nói với chúng tôi như thế. Năm 2004, dự án Chia sẻ tiếp tục đầu tư xây dựng ở xã Gio An một công trình cấp nước gồm 2 giếng với số tiền trên 800 triệu đồng cấp nước cho 5 thôn trên địa bàn xã gồm An Nha, An Bình, Long Sơn, Gia Bình, Tân Văn. Chính nhờ nguồn vốn của chương trình đã phục vụ nước cho nhu cầu ăn, uống, sinh hoạt của bà con được thuận lợi hơn. Có nước cũng giúp cho người dân chủ động hơn trong công tác chăm sóc cây trồng, vật nuôi phát triển sản xuất. Đặc biệt là đối với các công trình xây dựng như nhà cửa, trường học, trạm xá....nhờ có nước đã giải quyết một phần gánh nặng cho người dân, bởi trước đây lúc xây nhà phải đi mua từng khối nước đã khó khăn lại hao tốn tiền bạc. Có nước, các công trình xây dựng chất lượng được nâng cao khi được bảo dưỡng đúng quy trình. Đến nay, cuộc sống của người dân đã được nâng cao, đã có 602 hộ/768 hộ dân Gio An được dùng nước sinh hoạt hợp vệ sinh. Tuy nhiên để những công trình cấp nước thực sự phát huy tác dụng, kéo dài tuổi thọ công trình đảm bảo việc cấp nước cho người dân thì công tác quản lý, khai thác sử dụng phải được quan tâm hàng đầu. Gio An là địa phương đi đầu trong việc xây dựng mô hình quản lý công trình cấp nước sau đầu tư có hiệu quả. Trong lúc nhiều địa phương trong tỉnh còn thiếu trách nhiệm trong việc quản lý, vận hành hoặc chưa tìm ra mô hình quản lý khai thác có hiệu quả thì cách đây hơn 5 năm Gio An là địa phương đã đưa ra những mô hình quản lý khai thác theo tổ tự quản hoặc đấu thầu. Chính quyền xã, thôn đã tổ chức họp dân, bàn bạc và thống nhất bầu ra một BQL công trình từ 3-5 người làm nhiệm vụ cung cấp nước, kiểm tra, bảo quản tuyến đường ống, đo đồng hồ nước của hộ sử dụng và lên kế hoạch thu phí. Về mức thu cũng được bàn bạc, thống nhất với hộ sử dụng với khung giá từ 2500- 3000 đồng/ m3 nước. Nguồn thu từ hộ sử dụng sau khi trừ chi phí điện, nộp lại cho thôn từ 5-10% để làm quỹ bảo dưỡng, số còn lại trả lương cho nhân viên trong ban quản lý. Hiện tại ở Gio An trong 6 thôn đang sử dụng nước có 4 thôn thành lập tổ tự quản và 2 thôn theo mô hình đấu thầu. Qua trao đổi chúng tôi biết được rằng tổ tự quản hay đấu thầu chỉ là hình thức chứ mọi quy trình hoạt động và quyền lợi của người sử dụng vẫn giống nhau. Trước hết giá nước vẫn thu từ 2500-3000 đồng, tổ cũng từ 2- 3 người hoạt động dưới sự tín nhiệm của dân, công bằng và dân chủ. Anh Nguyễn Quang Dàn ở thôn An Bình giải bày lý do mà gia đình anh nhận đấu thầu công trình trước hết là do có chút ít kinh nghiệm trong việc xử lý các sự cố về máy bơm, là đảng viên và nguyên là cán bộ xã nên phải có trách nhiệm với dân. Để có cơ sở pháp lý lâu dài, sau khi họp dân thống nhất giao cho nhóm anh nhận thầu quản lý, khai thác, anh Dàn đã ký hợp đồng dài hạn với thôn bằng những ràng buộc chặt chẽ. Trước hết là các hộ nhận thầu tự bỏ tiền mua máy bơm, mọi hư hỏng hay sự cố đều tự bỏ kinh phí sửa chữa. Mức thu phí tùy thuộc vào dân quy định và có thể nâng mức thu khi giá cả vật tư, điện lên cao nhưng phải được dân đồng thuận... Vậy thì đã lúc nào công trình xảy ra sự cố hư hỏng lớn chưa? Chúng tôi hỏi, anh Dàn trả lời rằng sau khi tiếp quản một thời gian, máy liên tục hư hỏng phải mất gần chục triệu đồng nhưng từ đó đến nay thì ổn định. Một tháng thu về từ 1,5-2 triệu tiền nước, trừ các khoản chi phí, trích lại 5% nộp cho thôn còn anh em người cũng được vài trăm ngàn... Dẫu là ít ỏi thế nhưng chúng tôi biết anh Dàn và những người dân ở đây rất gắn bó và có trách nhiệm với công việc. Tổ tự quản hay đấu thầu cũng đều một mục đích chung là quản lý, khai thác và sử dụng công trình thật tốt để cung cấp cho người dân trên vùng khan hiếm nước. Đó chính là câu trả lời vì sao các công trình cấp nước sau đầu tư ở Gio An luôn phát huy hiệu quả. Bài và ảnh: Hồ Nguyên Kha