Liệu có khuất tất từ gói thầu Đường giao thông Lao Bảo?

(QT) - Gần đây có thông tin phản ánh trên báo chí về một số nội dung liên quan đến gói thầu Đường giao thông Lao Bảo (Hướng Hóa, Quảng Trị) thuộc Dự án Phát triển đô thị dọc Hành lang tiểu vùng sông Mê Kông. Trong đó đề cập đến những biểu hiện bất thường trong việc lựa chọn trúng thầu đối với liên danh nhà thầu giữa Tổng Công ty Xây dựng Giao thông 4 (Cienco 4) và Công ty CP Việt Ren (hồ sơ dự thầu số 10). Những thông tin mà báo chí nêu ra là nghi ngờ về tính thiếu minh bạch trong việc lựa chọn liên danh nhà thầu số 10. Bởi trong suốt quá trình chấm thầu, đây là hồ sơ được “mổ xẻ” nhiều nhất vì chưa đáp ứng hoàn toàn một số tiêu chí như: Công ty Việt Ren nợ bảo hiểm xã hội (BHXH) các năm 2012, 2013 và 2015. Riêng đối với Cienco 4 lại có biểu hiện thiếu trung thực trong việc kê khai các công trình đang thi công dang dỡ (theo kết quả đánh giá hồ sơ dự thầu lần thứ nhất vào ngày 4/4/2016).

Hạ tầng giao thông ở thị trấn Lao Bảo cần được đầu tư, nâng cấp

Gói thầu đường giao thông Lao Bảo (Hướng Hóa, Quảng Trị) là gói thầu xây lắp đầu tiên của dự án được tổ chức đấu thầu theo hình thức đấu thầu cạnh tranh quốc tế (ICB). Trong số 26 nhà thầu quan tâm, có 11 nhà thầu nộp hồ sơ dự thầu theo quy định dưới sự chứng kiến của các bên liên quan, bao gồm: Chủ đầu tư, đại diện các nhà thầu, đại diện Tư vấn hỗ trợ quản lý dự án và nâng cao năng lực (PMSCD), UBMTTQV tỉnh, UBND huyện Hướng Hóa, đại diện Phòng An ninh Kinh tế-Công an tỉnh.

Theo quy trình quy định của nhà tài trợ là Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB), chủ đầu tư đã chỉ đạo BQLDA phải tổ chức thực hiện công tác mời thầu, đóng và mở thầu theo đúng quy định, bảo đảm tính công khai, minh bạch, công bằng, khoa học nhằm mục đích lựa chọn được nhà thầu có đủ năng lực để triển khai thực hiện dự án. Đây là một yêu cầu mang tính tiên quyết nhằm bảo đảm uy tín và năng lực tổ chức thực hiện dự án của chủ đầu tư và của BQLDA, đáp ứng đầy đủ các yêu cầu của nhà tài trợ và các quy định hiện hành của Chính phủ Việt Nam.

Ông Trần Đức Tâm, Giám đốc Sở Kế hoạch và Đầu tư khẳng định: “Việc đánh giá hồ sơ dự thầu gói thầu Đường giao thông Lao Bảo (Hướng Hóa, Quảng Trị) theo hình thức đấu thầu cạnh tranh quốc tế (ICB) được tuân thủ nghiêm ngặt theo “Hướng dẫn đánh giá Hồ sơ dự thầu cho các gói thầu xây lắp và hàng hóa” của ADB ban hành tháng 10/2010. Theo đó, tại phiên mở thầu công khai; nhằm tránh việc chủ đầu tư/ BQLDA có thể tùy tiện thay đổi hồ sơ dự thầu của các nhà thầu trong quá trình tổ chức lựa chọn nhà thầu, đại diện UBMTTQ tỉnh Quảng Trị đã tiến hành lựa chọn ngẫu nhiên theo từng đợt. Mỗi đợt gồm có 3 nhà thầu trong danh sách 11 nhà thầu tham gia dự thầu, mời ký xác nhận vào hồ sơ dự thầu của các nhà thầu nộp hồ sơ khác theo hình thức ký chéo. Đây là cách làm mới, được nhà tài trợ, các thành phần tham dự và đặc biệt là các nhà thầu tham dự mở thầu đánh giá rất cao”.

Cần phải khẳng định rằng vì đây là gói thầu cạnh tranh quốc tế có sự tham gia của các nhà thầu quốc tế như Trung Quốc, Ấn Độ và Tây Ban Nha. Ngoài ra, còn có thời gian xác minh, thời gian làm rõ thông tin hồ sơ dự thầu nhiều lần nên công tác đánh giá được tiến hành một cách rất cẩn trọng và thường xuyên có sự trao đổi qua lại theo các hướng dẫn đánh giá hồ sơ dự thầu của ADB cũng như sự giám sát nghiêm ngặt của tư vấn PMSCD do ADB thuê tuyển.

Sau nhiều lần trao đổi qua lại, kiến nghị, đề xuất với ADB, không những giữa chủ đầu tư mà cả thư trao đổi của Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Trị đối với phía nhà tài trợ là ADB. Đơn cử trong thư gửi ADB ngày 16/11/2016, chủ đầu tư đã trình bày quan điểm việc kê khai đầy đủ các hợp đồng của nhà thầu để đánh giá năng lực tài chính là cần thiết và việc không kê khai là không trung thực nhằm tạo lợi thế cạnh tranh.

Tuy nhiên trong thư trả lời của ADB ngày 22/11/2016, ADB đã khẳng định “Chủ đầu tư đúng ra là nên tiếp tục đánh giá các hồ sơ này trên cơ sở nghiên cứu các nội dung làm rõ mà các nhà thầu đã cung cấp. Thay vào đó, các nhà thầu này lại bị loại vì lý do thiếu trung thực, cố tình không kê khai thông tin liên quan đến đấu thầu nhằm tạo lợi thế cạnh tranh không công bằng”.

Điều này khẳng định thêm, phía chủ đầu tư/BQLDA đã không hề giấu diếm về “khiếm khuyết” của các hồ sơ dự thầu mà trong quá trình chấm thầu đã phát hiện ra và yêu cầu phải bổ sung hoàn chỉnh. Vì thế đến ngày 8/12/2016, ADB ban hành thư không phản đối và thông báo kết quả lựa chọn liên danh Tổng Công ty xây dựng giao thông 4 và Công ty Cổ phần Việt Ren. Cụ thể nội dung thư: “Chúng tôi đã rà soát báo cáo và không phản đối như sau: (i) đánh giá nhà thầu số 10: Liên danh Cienco 4-Viet Ren là nhà thầu đáp ứng cơ bản có giá trị thầu thấp nhất cho gói thầu số 5: Xây dựng các tuyến đường giao thông Lao Bảo, Quảng Trị; và khuyến nghị của chủ đầu tư trao hợp đồng cho nhà thầu này với giá 268.512.258.169 VND (chưa bao gồm các loại thuế”) (trích thư của bà Tatiana GallegoLizon, Giám đốc Vụ Nước và phát triển đô thị (ADB) ngày 8/12/2016).

Thực hiện thông báo của ADB, chủ đầu tư đã thông báo đến 11 nhà thầu kết quả lựa chọn nhà thầu, cũng như đăng tải trên trang web của ADB ngày 22/12/2016. Đối với các vấn đề liên quan đến nghĩa vụ thuế, nợ BHXH và thiếu trung thực trong kê khai danh mục dự án đang triển khai như báo chí đã đề cập, trong thư giao dịch ngày 16/2/2017 về quan điểm, nguyên tắc đánh giá hồ sơ dự thầu, ông Javier Coloma Brotons-Quản lý Dự án của ADB tại Manila-Philippin đã yêu cầu chủ đầu tư, BQLDA phải tuân thủ theo hướng dẫn đánh giá hồ sơ dự thầu của ADB, các vấn đề về thuế và BHXH không phải là điều kiện tiên quyết để loại nhà thầu.

Trước đó trong thư của ADB ngày 22/11/2016 cũng đã có nhấn mạnh: “Việc không kê khai thông tin với các hợp đồng hiện tại là vấn đề làm rõ, không thể kết luận không trung thực”. Rõ ràng quan điểm của ADB về các “khiếm khuyết” của liên danh Cienco 4-Viet Ren được lựa chọn trúng thầu đã được phúc đáp bằng các văn bản làm rõ và khẳng định rằng việc không kê khai các hợp đồng đang triển khai không làm ảnh hưởng đến việc thực hiện gói thầu này.

Mặt khác theo Điều khoản 2.46 trong Hướng dẫn xét thầu, Bên vay (hoặc Chủ đầu tư) có thể đề nghị các nhà thầu làm rõ trong quá trình đánh giá hồ sơ dự thầu nếu cần thiết. Trên thực tế Tổ chuyên gia xét thầu đã yêu cầu các nhà thầu là Liên danh Trường Xuân-Sơn Hải và Liên danh Cienco 4-Viet Ren cung cấp danh sách đầy đủ về các hợp đồng đang thi công dang dỡ. Bên cạnh đó nhà thầu cũng khẳng định rằng họ có đủ năng lực tài chính để thực hiện dự án này bằng việc chứng minh một nguồn lực tài chính sẵn có là 3.233.061.900.185 đồng kê khai tại FIN3.

Riêng đối với vấn đề nợ BHXH, theo tìm hiểu của chúng tôi trên thực tế các doanh nghiệp nợ BHXH là trường hợp phổ biến ở tỉnh Quảng Trị. Hầu hết các doanh nghiệp phải đợi đến cuối tháng 12 hàng năm mới nộp đủ bảo hiểm. Đối với Công ty CP Việt Ren theo số liệu mà chúng tôi thu thập được từ Bảo hiểm xã hội Đông Hà tính từ năm 2011 số tiền công ty phải đóng là 3.060 triệu đồng nhưng chỉ nộp được 500 triệu đồng và cộng thừa năm 2010 chuyển sang 1.095 triệu đồng, đến 31/12/2012 nợ 2.505 triệu đồng.

Năm 2012 số phải đóng là 3.060 triệu đồng cộng thêm số nợ 2.505 triệu đồng (2012) nhưng công ty đã nộp 4.500 triệu đồng nên tính đến 31/12/2012 nợ 1.042 tỷ đồng. Năm 2013 số phải đóng là 2.834 triệu đồng nhưng đã nộp 3.265 triệu đồng, nợ 612 triệu đồng. Năm 2014 số phải đóng là 3.355 triệu đồng, cộng thêm số nợ 612 triệu đồng (2013) nhưng công ty đã nộp 3.971 triệu đồng, nên tính đến ngày 31/12/2014 công ty nộp thừa gần 4 triệu đồng. Năm 2015 phải đóng là 3.725 triệu đồng, đã nộp 3.723 triệu đồng, thừa 1,5 triệu đồng.

Trao đổi thêm với chúng tôi về vấn đề nộp BHXH của Công ty CP Việt Ren, ông Trần Trung Thành, Phó Giám đốc Bảo hiểm xã hội TP. Đông Hà cho biết: “Căn cứ theo quá trình nộp BHXH của công ty, đặc biệt là trong các năm 2012, 2013, công ty đã ưu tiên nguồn kinh phí trích chuyển BHXH trong năm và chuyển nợ cho năm trước. Cụ thể năm 2012 nộp trả nợ cho năm trước 2,5 tỷ đồng, năm 2013 nộp trả nợ cho năm trước trên 1,4 tỷ đồng và nộp trong năm 2,2 tỷ đồng.

Mặc dù những năm gần đây, đặc biệt là trong khoảng thời gian từ đầu năm đến giữa năm công ty có chậm đóng BHXH do tình trạng nợ đọng vốn XDCB của các chủ đầu tư nhưng đến cuối năm công ty đã chấp hành đầy đủ về nộp BHXH, BHYT, BHTN cho người lao động. Vì vậy, trong các năm 2014, 2015 Công ty CP Việt Ren liên tục được khen thưởng về thành tích thực hiện tốt chính sách BHXH, BHYT”.

Ngoài những nội dung về nợ BHXH và thiếu trung thực trong thực hiện thủ tục trong hồ sơ dự thầu còn là nguyên nhân dẫn đến trúng thầu của liên danh Cienco 4-Viet Ren. Một câu hỏi đặt ra là tại sao không chọn một nhà thầu nào khác ngoài liên danh gói thầu số 10 này. Chúng tôi đã trực tiếp trao đổi với ông Lê Đức Hoàng, Điều phối viên BQL dự án thì được biết: “Vì đây là gói đấu thầu quốc tế nên ngoài những việc tuân thủ các điều khoản trong Luật Đấu thầu của Chính phủ Việt Nam còn phải tuân thủ các thông lệ quốc tế (hình thức đấu thầu cạnh tranh quốc tế (ICB)), đặc biệt là tuân thủ nghiêm ngặt theo Hướng dẫn đánh giá Hồ sơ dự thầu cho các gói thầu xây lắp hàng hóa của ADB ban hành vào tháng 10/2010. Vì vậy, việc liên danh Cienco 4-Viet Ren trúng thầu là đã đáp ứng các tiêu chí như năng lực nhà thầu; tranh tụng pháp lý; yêu cầu về tài chính; kinh nghiệm xây dựng... Sau khi thẩm định một cách chính xác, trung thực và khách quan các tiêu chí này, BQL dự án mới hoàn thiện thủ tục trình ADB phê chuẩn”.

Như vậy, trong quá trình thực hiện hoạt động đóng/ mở thầu đối với Gói thầu đường giao thông Lao Bảo, BQLDA đã tuân thủ theo đúng hướng dẫn đánh giá hồ sơ dự thầu của ADB; căn cứ quy định tại Điều 52-Nghị định 16/2016/NĐ-CP ngày 16/3/2016 của Chính phủ về quản lý và sử dụng vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) và vốn vay ưu đãi của các nhà tài trợ nước ngoài. Do đó, sự tham gia rộng rãi của tất cả các bên liên quan trong quá trình tổ chức đấu thầu và xét thầu đã góp phần bảo đảm thực hiện mục tiêu chung bảo đảm các quy trình, quy định theo đúng với pháp luật, chính sách của Chính phủ Việt Nam và của ADB.

Hồ Nguyên Kha