Để quản lí, sử dụng đất rừng hiệu quả

(QT) - Trước thực trạng quản lí, sử dụng đất của các nông, lâm trường quốc doanh kém hiệu quả, ngày 12/3/2014, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 30 về tiếp tục sắp xếp, đổi mới và phát triển, nâng cao hiệu quả hoạt động của công ty nông, lâm nghiệp. Sau 5 năm thực hiện nghị quyết, đến nay cả nước còn 256 công ty nông, lâm nghiệp quản lí gần 1,86 triệu ha, chiếm 10% đất nông nghiệp cả nước. Con số này đã giảm rất nhiều so với 650 nông, lâm trường, ban quản lí rừng, vườn quốc gia và khu bảo tồn thiên nhiên được Nhà nước giao quản lí, sử dụng gần 8 triệu ha trước đó. Tuy nhiên, tỉ lệ diện tích giao cho địa phương quản lí có phương án sử dụng còn rất thấp và tỉ lệ được phê duyệt còn thấp hơn trong khi người dân thì thiếu đất sản xuất.

Đối với Quảng Trị, để cụ thể hóa và triển khai thực hiện Nghị quyết số 30, tỉnh đã tập trung chỉ đạo các cấp, các ngành và các công ty lâm nghiệp tiến hành cổ phần hóa, đồng thời kiểm tra, giám sát việc tuân thủ các quy định pháp luật về quản lí vốn, tài sản nhà nước. Hiện nay tỉnh đang tiến hành cổ phần hóa đối với 3 công ty lâm nghiệp trên địa bàn (Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Bến Hải; Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Triệu Hải; Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Đường 9).

Việc cổ phần hóa các công ty lâm nghiệp gặp khó khăn trong định giá tài sản của doanh nghiệp, nhất là định giá về tài sản là đất rừng rất khó xác định; quá trình khoanh định, xử lí đất đai chồng lấn, tranh chấp rất phức tạp, chưa được giải quyết dứt điểm; các công ty lâm nghiệp và địa phương cơ bản thống nhất diện tích đất rừng giao lại cho địa phương quản lí, sử dụng (theo Nghị quyết số 29/NQ-HĐND ngày 14/12/2017 của HĐND tỉnh) nhưng lại vướng mắc, khó khăn trong việc xác định “chủ rừng”, khu vực đất giao lại có sản xuất được không. Như việc có khoảng 190 ha đất rừng ở khu vực Bắc sông Hiếu (gần mỏ đá Tân Lâm) mà Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Đường 9 bàn giao cho xã Cam Tuyền.

Ngày 30/11/2019, lãnh đạo UBND xã Cam Tuyền cho biết, theo hồ sơ thì đây là vùng núi đá, khe suối và không có rừng trồng, nhưng qua khảo sát thực địa phát hiện vùng đất này được trồng tràm và đã qua nhiều lần khai thác nhưng hiện nay vẫn không biết được chủ rừng nên rất khó xử lí tài sản trên đất, tạo “đất sạch” để giao lại cho dân sản xuất.

Hay việc UBND xã Vĩnh Sơn, huyện Vĩnh Linh được tiếp nhận 318,3 ha đất từ Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Bến Hải bàn giao để quản lí, sử dụng. Tuy nhiên, phần lớn diện tích đất bàn giao là đất đã có chủ sử dụng, đất giao thông, sông suối, thủy lợi, số ít còn lại bố trí không liền vùng, liền thửa, manh mún nên việc tiếp nhận, quản lí của chính quyền địa phương gặp nhiều khó khăn, không thực hiện được…

Rõ ràng có những bất cập và kém hiệu quả trong quản lí, sử dụng đất lâm nghiệp. Các công ty lâm nghiệp trên địa bàn tỉnh được giao một diện tích đất rừng lớn vượt quá năng lực sản xuất, dẫn đến thực tế là nhiều diện tích đất không được khai thác, bỏ hoang trong khi người dân thiếu đất sản xuất, nên tình trạng người dân xâm lấn rừng, đất rừng diễn ra phức tạp ở nhiều nơi. Sự không khác nhau giữa hồ sơ đất rừng mà các công ty lâm nghiệp đang quản lí với thực địa. Việc xử lí các đối tượng phá rừng, lấn chiếm đất rừng, mua bán, sang nhượng đất rừng trái phép cũng như trách nhiệm của các chủ rừng chưa nghiêm dẫn đến “nhờn thuốc”.

Tại hội nghị sơ kết 5 năm thực hiện Nghị quyết 30 của Bộ Chính trị vừa diễn ra, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc chỉ rõ những tồn tại chưa được xử lí dứt điểm trong quản lí rừng, đất rừng, đặc biệt là việc xác định giá trị thuê đất trả tiền hằng năm. Sự chỉ đạo của các địa phương chưa đồng bộ, chặt chẽ, quyết liệt. Một số trường hợp cố tình làm chậm, làm trái, lợi ích nhóm, gây thất thoát lãng phí lớn nguồn lực, tài nguyên đất đai, xâm phạm lợi ích của doanh nghiệp, tổ chức và người dân.

Thủ tướng nhấn mạnh đến việc tập trung hoàn thiện cơ chế chính sách theo hướng khơi thông, quản lí chặt chẽ, hiệu quả các nguồn lực đất đai, tài nguyên rừng, nguồn nhân lực tại chỗ theo nguyên tắc “đất đai và tài nguyên rừng phải được giao cho những chủ thể trực tiếp để quản lí sử dụng hiệu quả”. Hoàn thành việc sắp xếp các công ty nông, lâm nghiệp trong năm 2020 và mục tiêu này không thể chậm hơn. Cần quan tâm đặc biệt đến tạo việc làm, đảm bảo sinh kế cho người dân địa phương, nhất là đồng bào dân tộc thiểu số, góp phần giải quyết tốt vấn đề tái định cư gắn với quản lí, sử dụng đất đai, bảo vệ phát triển rừng.

Đất đai luôn là vấn đề quan trọng, nhạy cảm, phức tạp và ảnh hưởng lớn đến phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh của từng địa phương và quốc gia. Đặc biệt, đất đai lại liên quan trực tiếp đến cuộc sống của người dân nên thường xảy ra tranh chấp khi có xung đột lợi ích. Vậy nên, để nâng cao hiệu quả quản lí rừng và sử dụng đất lâm nghiệp, trước tiên cần hoàn thành việc giao đất, giao rừng, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất lâm nghiệp cho các tổ chức, cá nhân, hộ gia đình và cộng đồng. Đồng thời, tiếp tục rà soát lại diện tích rừng, tạo “đất sạch” trước khi bàn giao cho người dân sản xuất. Chỉ khi rừng thực sự “có chủ”, thì đất rừng mới được khai thác, sử dụng hợp lí, phát huy tiềm năng đất đai nhằm nâng cao thu nhập, ổn định cuộc sống người dân, góp phần bảo vệ và phát triển rừng bền vững.

Tùng Lâm