Chăm sóc, phát huy thế mạnh của người cao tuổi

(QT) - Tháng hành động Quốc gia về dân số năm 2013 được triển khai từ ngày 1 đến ngày 31/12 với chủ đề “Già hóa dân số - Những thách thức trong chăm sóc người cao tuổi”. Theo thống kê từ Tổng cục Dân số, nước ta chính thức bước vào giai đoạn già hóa dân số khi tỷ lệ người trong độ tuổi từ 60 trở lên chiếm hơn 10% tổng số dân. Tuổi thọ bình quân của người Việt Nam hiện này là 73 tuổi. Theo dự tính, nếu không có sự tác động tích cực thì chỉ trong vòng 30 năm nữa, Việt Nam sẽ bước vào giai đoạn dân số già và phải đối mặt với những thách thức không nhỏ trong công tác chăm sóc người cao tuổi. Phóng viên Báo Quảng Trị đã có cuộc trao đổi với Bác sĩ NGUYỄN THỊ THANH, Phó Giám đốc Sở Y tế, Chi cục trưởng Chi cục DS -KHHGĐ Quảng Trị xung quanh vấn đề này. - Thưa Bác sĩ! Hiện nay tốc độ già hoá dân số của Việt Nam tăng nhanh hàng đầu châu Á và cũng thuộc diện nhanh nhất thế giới. Nguyên nhân của thực trạng này là do tuổi thọ bình quân ngày càng tăng trong khi tỷ suất sinh và tỷ suất chết giảm. Bác sĩ có nhận xét gì về vấn đề này? - Sau tổng điều tra dân số năm 2009, các nhà khoa học đã dự báo đến năm 2017 Việt Nam sẽ bước vào giai đoạn già hoá dân số nhưng năm 2011 tỷ lệ dân số từ 65 tuổi trở lên đa là 7%, Việt Nam chính thức bước vào giai đoạn già hoá dân số, sớm hơn 6 năm so với dự báo. Chúng ta bước vào giai đoạn già hoá dân số sớm hơn dự báo vì tuổi thọ của người dân tăng nhanh, làm tăng số lượng và tỷ lệ người cao tuổi. Mặt khác do làm tốt công tác giảm sinh làm cho số lượng và tỷ lệ trẻ em giảm nhanh. Vì vậy, Việt Nam sớm bước vào giai đoạn già hoá dân số mang ý nghĩa chính trị sâu sắc, thể hiện bản chất tốt đẹp và ưu việt của chế độ xã hội chủ nghĩa. Bên cạnh đó, người lao động cao tuổi khoẻ mạnh cũng là nguồn nhân lực quý giá, là kho báu về kinh nghiệm, họ tham gia vào truyền thụ văn hoá, là tấm gương chăm lo giáo dục cho các thế hệ nếu được hỗ trợ một cách phù hợp có thể tiếp tục có những đóng góp to lớn cho gia đình và cộng đồng.

Niềm vui tuổi già - Ảnh: CÔNG SANG

Tuy nhiên cùng với cả nước, Quảng Trị cũng đang đối mặt với những thách thức không nhỏ trong vấn đề già hoá dân số bởi những tác động sâu sắc tới mọi khía cạnh của cá nhân, gia đình, cộng đồng và toàn xã hội. Theo quy luật tự nhiên, tuổi càng cao sức khoẻ ngày càng suy giảm. Những bệnh thường gặp nhất ở người cao tuổi là bệnh về xương khớp, cao huyết áp, các bệnh về mắt, suy giảm trí nhớ… Tình trạng bệnh tật đã ảnh hưởng đến đời sống tâm lý, các hoạt động sinh hoạt hàng ngày và sự hoà nhập cộng đồng của người cao tuổi. Đa số người cao tuổi chưa có thói quen khám bệnh định kỳ, vì vậy khi phát hiện bệnh thường ở giai đoạn muộn khiến việc chữa trị rất khó khăn. Thêm vào đó, xu hướng mô hình gia đình ở Việt Nam nói chung và Quảng Trị nói riêng đang dần thay đổi từ gia đình truyền thống sang gia đình hạt nhân. Con cái ngày có nhu cầu sống độc lập với cha mẹ, việc sống một mình là điều rất bất lợi với người cao tuổi, bởi gia đình luôn là chỗ dựa cả về tinh thần và vật chất rất quan trọng đối với người cao tuổi. Cùng với đó, đời sống vật chất của người cao tuổi hiện còn gặp rất nhiều khó khăn. Theo thống kê mới chỉ có khoảng 30% người cao tuổi ở thành thị và gần 20% người cao tuổi ở nông thôn Quảng Trị có lương hưu hoặc trợ cấp từ nhà nước, số còn lại phải tự kiếm sống hoặc nhờ vào sự nuôi dưỡng và chăm sóc của con cái. Đây là những thách thức to lớn, cần có nhiều giải pháp, trong đó phải có sự trợ giúp của nhà nước mới giải quyết được. Do đó việc tuyên truyền về già hoá dân số cần mạnh mẽ hơn để nâng cao nhận thức của xã hội, người dân chủ động hơn trong việc chuẩn bị cho tuổi già. Bên cạnh đó, việc đầu tư cho y tế, giáo dục, sự tham gia và công việc ổn định cho thanh niên cũng đóng vai trò quan trọng trong giải quyết các nhu cầu của thế hệ người cao tuổi trong tương lai. - Già hoá dân số đồng nghĩa với việc tuổi thọ người Việt ngày càng tăng cao. Đây là tín hiệu đáng mừng, đồng thời cũng đặt ra nhiều thách thức, nhất là những tiềm lực kinh tế, an sinh xã hội còn chưa được chuẩn bị kỹ càng, đời sống của người cao tuổi còn gặp nhiều khó khăn. Vậy để làm tốt công tác chăm sóc và phát huy vai trò người cao tuổi trong điều kiện hiện nay, theo Bác sĩ chúng ta cần phải có ưu tiên gì? - Tuổi thọ trung bình của Việt Nam là 73 tuổi nhưng tuổi thọ trung bình khoẻ mạnh chỉ được 64 tuổi. Người cao tuổi Việt Nam phải đối mặt với tình trạng “Bệnh tật kép”, khoảng 95% người cao tuổi có bệnh, chủ yếu là bệnh mãn tính không lây truyền, như bệnh xương khớp, huyết áp, các bệnh về phổi tắc nghẽn, bệnh tim. Trong khi đó, hệ thống chăm sóc sức khoẻ chưa đáp ứng những nhu cầu ngày càng tăng của người cao tuổi. Bệnh viện, các chuyên khoa về lão khoa và hệ thống chăm sóc sức khoẻ ban đầu ở các cấp chưa đáp ứng và bắt kịp với nhu cầu của người cao tuổi. Hệ thống bảo trợ an sinh xã hội chưa đáp ứng nhu cầu của người cao tuổi, mới chỉ gần 30% người cao tuổi có lương hưu hoặc trợ cấp của nhà nước, khoảng 30% người cao tuổi không có bảo hiểm y tế. Vậy làm thế nào để già hoá là một thành tựu đúng nghĩa, chứ không phải là gánh nặng? chúng tôi cho rằng cần phải ưu tiên triển khai thực hiện một số vấn đề sau: Mở rộng, phát triển các hệ thống chăm sóc người cao tuổi dựa vào gia đình và cộng đồng với sự hỗ trợ của các ban, ngành, đoàn thể và hệ thống chính quyền địa phương; cải cách hệ thống bảo trợ xã hội, mở rộng độ bao phủ của bảo hiểm hưu trí, bảo hiểm y tế; xây dựng hệ thống lão khoa nhằm bắt kịp sự biến đổi nhân khẩu học và đáp ứng nhu cầu chăm sóc sức khoẻ ngày càng lớn của người cao tuổi. Bên cạnh đó, cần xây dựng, củng cố các mối quan hệ tốt đẹp trong gia đình, xã hội, kết hợp với sự quan tâm của các tổ chức chính trị xã hội, tạo điều kiện tốt nhất cho người cao tuổi. Có như vậy, người cao tuổi mới có thể sống vui, sống khoẻ, sống có ích đúng với tiêu chí phát triển con người, tránh được tâm lý mặc cảm là nhóm sống thừa, sống bám vào con cháu. - Để thiết thực hưởng ứng Tháng hành động quốc gia về dân số năm 2013 và ngày Dân số Việt Nam 26/12 với chủ đề “Già hoá dân số” - Những thách thức trong chăm sóc ngưòi cao tuổi”, theo Bác sĩ, ngành Y tế, dân số cần tập trung vào những vấn đề gì trong năm 2014 và những năm tiếp theo? - Để góp phần ứng phó với thách thức già hoá dân số và phát huy sức mạnh người cao tuổi, năm 2014, ngành Y tế, Dân số sẽ tập trung vào các vấn đề trọng tâm sau đây: Tiếp tục triển khai hoạt động tuyên truyền trên các phương tiện thông tin đại chúng như xây dựng các chuyên mục, chuyên đề dành riêng cho người cao tuổi về các hoạt động chăm sóc sức khoẻ người cao tuổi, hướng dẫn người cao tuổi kỹ năng phòng bệnh, tự chăm sóc sức khoẻ tại nhà nhằm hạn chế nhiều bệnh nguy hiểm có nguy cơ cao, thường gặp. Hướng dẫn, bồi dưỡng và tập huấn kiến thức tự chăm sóc sức khoẻ bản thân, nâng cao sức khoẻ đối với người cao tuổi và gia đình, lồng ghép việc chăm sóc sức khoẻ người cao tuổi vào các chương trình phòng ngừa, phát hiện và điều trị sớm các bệnh liên quan đến người cao tuổi. Tập huấn nâng cao năng lực cho đội ngũ cộng tác viên, tình nguyện viên làm công tác tư vấn, chăm sóc người cao tuổi, xây dựng và phát triển mạng lưới chăm sóc sức khoẻ, phục hồi chức năng cho người cao tuổi dựa vào cộng đồng. Ngoài ra, lập hồ sơ theo dõi, quản lý sức khoẻ người cao tuổi và kiểm tra sức khoẻ định kỳ cho nguời cao tuổi. Tuổi thọ tăng là ước mong lớn của con người. Già hóa dân số là thành quả của sự phát triển kinh tế - xã hội, khẳng định tính ưu việt của chế độ, của sự phát triển kinh tế - xã hội, mà trực tiếp là công tác chăm sóc sức khỏe người dân. Do đó, việc tuyên truyền về già hóa dân số cần mạnh mẽ hơn nữa để nâng cao nhận thức của xã hội, để người dân chủ động hơn trong việc chuẩn bị cho tuổi già và giữ vững, ổn định quy mô dân số. PV: Xin cảm ơn Bác sĩ. THANH TRÚC (Thực hiện)