“Kỷ luật tích cực” tạo cơ hội cho học sinh vươn lên

Năm học 2020 - 2021 đã bắt đầu gần 1 tháng với khá nhiều thay đổi về chương trình dạy học và cả những quy định về nền nếp. Một trong những vấn đề nhiều người quan tâm hiện nay là một số sửa đổi về hình thức kỷ luật học sinh vừa được Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành và sắp ban hành.

Nếu trước đây, theo Điều 42, Thông tư số 12/2011/TTBGDĐT ban hành Điều lệ trường trung học cơ sở, trung học phổ thông và trường phổ thông có nhiều cấp học thì học sinh vi phạm khuyết điểm trong quá trình học tập, rèn luyện có thể được khuyên răn hoặc xử lý kỷ luật theo các hình thức: phê bình trước lớp, trước trường; khiển trách và thông báo với gia đình; cảnh cáo ghi học bạ hoặc buộc thôi học có thời hạn. Tuy nhiên, theo Thông tư số 32/2020/TTBGDĐT ngày 15/9/2020 của Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành Điều lệ trường trung học cơ sở, trung học phổ thông và trường phổ thông có nhiều cấp học, có hiệu lực áp dụng từ ngày 1/11/2020 (thay thế Thông tư số 12/2011/TT-BGDĐT) thì học sinh vi phạm khuyết điểm trong quá trình học tập, rèn luyện được giáo dục hoặc xử lý kỷ luật theo các hình thức sau đây: nhắc nhở, hỗ trợ, giúp đỡ trực tiếp để học sinh khắc phục khuyết điểm; khiển trách, thông báo với cha mẹ học sinh nhằm phối hợp giúp đỡ học sinh khắc phục khuyết điểm; tạm dừng học tập ở trường có thời hạn và thực hiện các biện pháp giáo dục khác theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo”.

Như vậy, nội dung về xử lý kỷ luật học sinh đã có sự thay đổi rất lớn. Những hình thức kỷ luật như phê bình trước lớp, trước trường, đuổi học sẽ không còn được áp dụng, thay vào đó là những hình thức “kỷ luật tích cực” bằng cách trao cho học sinh vi phạm cơ hội để sửa chữa, tiến bộ, hạn chế tổn thương tâm lý hay những hệ lụy ảnh hưởng đến tương lai, tạo điều kiện cho các em vươn lên.

Cũng liên quan đến hình thức kỷ luật học sinh, những ngày qua dư luận đặc biệt quan tâm đến một dự thảo thông tư về quy định khen thưởng và kỷ luật đối với học sinh các cơ sở giáo dục phổ thông để thay thế Thông tư số 08/TT của Bộ Giáo dục ban hành từ năm 1988. Hiện các trường học vẫn đang áp dụng 5 hình thức kỷ luật theo Thông tư số 08/TT là: Khiển trách trước lớp; khiển trách trước hội đồng kỷ luật nhà trường; cảnh cáo trước toàn trường; đuổi học một tuần lễ; đuổi học 1 năm. Trong khi đó, dự thảo thông tư quy định về khen thưởng, kỷ luật học sinh của Bộ Giáo dục và Đào tạo xây dựng chỉ áp dụng 3 hình thức kỷ luật là: Khiển trách, cảnh cáo và tạm dừng học tập trên lớp để thực hiện kế hoạch giáo dục riêng với học sinh vi phạm. Bộ Giáo dục và Đào tạo bỏ hình thức kỷ luật đuổi học một tuần lễ và đuổi học 1 năm, thay vào đó là áp dụng hình thức “tạm dừng học tập trên lớp”. Trong đó, việc tạm dừng học tập chỉ áp dụng trong thời gian tối đa 2 tuần lễ (so với quy định hiện nay là 1 năm). Đặc biệt, song song với việc áp dụng biện pháp tạm dừng học tập trên lớp, các nhà trường vẫn phải thực hiện kế hoạch giáo dục riêng đối với học sinh vi phạm.

Một điểm mới được nhiều người đồng tình nữa là nếu theo Thông tư số 08/TT, quy định ghi các hình thức kỷ luật học sinh vào học bạ nếu học sinh vi phạm và bị kỷ luật từ mức bị cảnh cáo trước toàn trường trở lên.

Tuy nhiên, tại dự thảo thông tư mới hiện nay, Bộ Giáo dục và Đào tạo xây dựng “Nhà trường lưu giữ hồ sơ liên quan đến kỷ luật học sinh theo quy định. Không ghi hình thức kỷ luật vào học bạ của học sinh”. Trên thực tế, hình thức kỷ luật trước lớp, trước trường ít nhiều đều để lại những ảnh hưởng tâm lý do học sinh mặc cảm, xấu hổ, nhiều trường hợp còn tác dụng ngược khiến một số em nảy sinh tâm lý bất cần và có hành động tiêu cực.

Bên cạnh đó, việc ghi vào học bạ nội dung kỷ luật vô tình tạo “vết nhơ” trong hồ sơ và có thể cản trở những nỗ lực trong cuộc đời các em về sau. Không chỉ loại bỏ những hình thức kỷ luật mang tính trừng phạt, dự thảo quy định khen thưởng, kỷ luật học sinh sắp ban hành cũng quy định cụ thể: Học sinh mắc khuyết điểm trong quá trình học tập và rèn luyện, vi phạm nội quy nhà trường, các quy chế, quy định của ngành giáo dục; tùy theo tính chất, mức độ, hậu quả của hành vi trước hết phải xem xét thực hiện các biện pháp giáo dục “kỷ luật tích cực” như: Khuyên bảo, động viên, nhắc nhở, phê bình riêng học sinh có khuyết điểm; phối hợp với cha mẹ học sinh giáo dục, hỗ trợ học sinh sửa chữa khuyết điểm; tư vấn tâm lý cho học sinh mắc khuyết điểm đang gặp khó khăn tâm lý; yêu cầu học sinh làm một số nhiệm vụ học tập như hoàn thành bài tập còn thiếu, viết lại bài cần học thuộc, viết kiểm điểm, cảm nhận về sự việc xảy ra, trực nhật, vệ sinh lớp học, trường học, dọn dẹp thư viện, trồng hoặc chăm sóc cây xanh trong khuôn viên trường… sau đó mới áp dụng các hình thức kỷ luật.

Trên thực tế, việc học sinh phạm lỗi không phải là chuyện tày đình mà là những hành vi có thể xảy ra với bất cứ ai, nhất là trẻ em trong những điều kiện, hoàn cảnh, môi trường nhất định. Vì thế, hướng xử lý kỷ luật chỉ áp dụng như một biện pháp cuối cùng sau khi nhà trường đã phối hợp với gia đình tìm ra nguyên nhân và hỗ trợ, tạo điều kiện giúp các em tự nhìn nhận và sửa đổi của dự thảo thông tư mới mà Bộ Giáo dục và Đào tạo đang tổ chức lấy ý kiến được dư luận đồng tình ủng hộ.

Có thể nói, sau hơn 30 năm được áp dụng kể từ khi Thông tư số 08/TT được Bộ Giáo dục ban hành năm 1988, đến nay nhiều quy định về kỷ luật học sinh vi phạm đã bộc lộ hạn chế khi chỉ nghiêng về “trừng phạt” mà chưa thể hiện được trách nhiệm giáo dục, đồng hành của nhà trường, thầy cô giáo để học sinh thay đổi. Vì thế, các hình thức “kỷ luật tích cực” trong dự thảo thông tư mới được dư luận đánh giá là phương pháp kỷ luật tiến bộ, nhân văn bởi hướng tới những nguyên tắc như vì lợi ích tốt nhất cho học sinh; không làm tổn thương đến thể xác và tinh thần của các em; khích lệ, tôn trọng và phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý của học sinh. Xử lý kỷ luật nhằm đạt mục tiêu cao nhất là xây dựng môi trường học tập, rèn luyện thực sự nhân văn, là nơi học sinh vừa được trau dồi kiến thức, vừa tu dưỡng đạo đức và hoàn thiện nhân cách để có thể vững vàng bước vào đời.

Lâm Thanh