Kỳ tích giữ rừng vùng cát

(QT) - "Báu vật" làng Đông Dương là khu rừng tự nhiên trên rú cát ở thôn Đông Dương, xã Hải Dương, huyện Hải Lăng (Quảng Trị). Ông Trần Xuân Tình, Trưởng Ban điều hành làng văn hoá Đông Dương dẫn chúng tôi băng qua những vạt rừng chằng chịt dây leo với những cây gỗ lớn và cho biết, khu rừng tự nhiên của thôn có diện tích trên 70 ha, trong khu rừng tự nhiên này có sự hiện diện của nhiều loại cây quý và muông thú đặc hữu vùng cát. “Nghe ông nội tôi kể lại thì khu rừng này đã có từ ngày làng được khai khẩn. Ngày nay dân làng Đông Dương ai cũng xem khu rừng trên là báu vật. Từ nhiều đời nay dân làng chúng tôi luôn tự hào vì bảo vệ được khu rừng của tổ tiên để lại. Sở dĩ khu rừng vẫn còn nguyên vẹn như vậy là vì việc giữ rừng đã có hương ước và có cả đội bảo vệ hẳn hoi”, ông Tình cho biết. Theo hương ước, bất cứ người dân làng nào vi phạm sẽ bị xử phạt nghiêm khắc. “Nếu con cháu của gia đình nào vi phạm chặt cây rừng hoặc săn bắn thú bừa bãi sẽ bị phạt, cụ thể là người lớn tuổi trong gia đình đó phải làm mâm cau trầu rượu ra trước đình làng tạ tội. Ở đây người dân rất kiêng kỵ mỗi khi bị triệu tập ra trước sân đình. Phạt tiền hay thóc thì người ta sẽ nộp nhưng rồi dễ tái phạm nhưng phạt ra tạ tội trước làng thì người ta sẽ nhớ mãi”, ông Phan Văn Quang, Chủ nhiệm HTX Đông Dương cho hay.

Cây đa vài người ôm tại khu rừng tự nhiên thôn Đông Dương.

Ông Quang kể thêm, vào năm 2004, có một chị mới về làm dâu của ông hội chủ làng nhưng vì chưa biết quy định nên đã chặt một cây củi khô khá lớn trong khu rừng và bị bắt được. Ngay sau đó ông hội chủ làng cũng phải làm một mâm lễ lên đình tạ tội. “Hương ước giữ rừng của làng là vậy, bất cứ ai vi phạm đều bị xử phạt, nhắc nhở nghiêm khắc. Ngay như tôi, sống đến chừng này tuổi rồi mà chưa bao giờ dám động vào một cây rừng nào nếu không được phép”, cụ Phan Hoàng, 85 tuổi, một bậc cao niên làng Đông Dương nói. Nằm giữa vùng cátcằn khô nhưng khu rừng thôn Đông Dương lại xanh um bốn mùa. Giữa khu rừng có hai đầm nước lớn, đó là Đầm Lớn có diện tích mặt nước trên 6 ha, Đầm Nước có diện tích 11 ha. Hai đầm này quanh năm đầy nước, trong đó Đầm Nước kéo dài vào đến địa phận tỉnh Thừa Thiên- Huế. Còn Đầm Nước lại nằm độc lập giữa vùng cát, nguồn nước cung cấp cho Đầm Nước là nước mạch rỉ ra từ lòng đất, nước từ đầm này tạo thành một con khe chảy xuyên qua khu rừng về tận làng dẫn ra tưới mát đồng ruộng. Chính vì đảm bảo được độ ẩm quanh năm nên khu rừng này rất phát triển và bảo tồn được nhiều loại cây gỗ quý như: cây rõi (thuộc họ gỗ lim), đa cổ thụ, trầm ná (cùng họ gỗ chuồn), trâm bầu, trâm vang, la lã, mít nài, song mã, sanh, si, cừa, lộc vừng... Những cây này có đường kính phổ biến từ 30 cm- 1,5 m, có độ tuổi hàng trăm năm. Ngoài các loại cây gỗ lớn trong rừng còn phát hiện được nhiều loài chim thú đặc hữu vùng cát như: dông, tắc kè, thỏ, chồn, sóc, rắn các loại, gà đa, bìm bịp, cò, vạc... trong đó có loài chim ông lão (lúc đậu loài chim này có hình dạng như ông lão mang tơi đang ngồi), có trọng lượng đến 50 kg, thường được người dân bắt gặp ở các đầm nước tại khu rừng. Những bậc cao niên làng Đông Dương, xã Hải Dương vẫn thường truyền tai nhau câu “rừng tan thì làng mạt” để răn dạy con cháu về tầm quan trọng của sự tồn tại làng mình trước phong ba bão táp. Câu này được những người lớn tuổi làng Đông Dương trải nghiệm suốt cuộc đời và đúc kết qua nhiều thế hệ. “Vị trí của làng nằm ngay rú cát, mở mắt đã thấy cát trắng phau. Nếu không giữ được khu rừng tự nhiên thì có lẽ làng Đông Dương đã chẳng còn tồn tại và phát triển như bây giờ”, ông Phan Vàng, 78 tuổi cho biết. Trong ký ức của ông Vàng thì những trận bão cát ngày xưa rất khủng khiếp. Ông kể đã từng chứng kiến nhiều ngôi làng bị xâm lấn bởi nạn cát bay, cát nhảy nhưng ngôi làng của ông vẫn trụ vững. Ngôi làng Đông Dương lại nằm giáp ngay khu vực rừng trên cát. “Nếu khu rừng này bị tàn phá thì làng Đông Dương sẽ biến mất. Bởi vậy dân có giữ được rừng thì rừng mới giữ được làng là vậy”, các bậc cao niên làng Đông Dương chiêm nghiệm. Ông Phan Văn Quang, Chủ nhiệm HTX Đông Dương cho biết, không chỉ bảo vệ khu rừng, hàng năm các đoàn thể trong thôn đều nhận trồng mới thêm 3.000 cây phân tán để tăng dày thêm rừng. Hàng năm thôn Đông Dương đều bầu ra một ban bảo vệ rừng với thường trực 5 thành viên. Những người này có nhiệm vụ chuyên tuần tra, phát hiện và xử lý những trường hợp xâm phạm rừng. “Nhưng nếu không có sự đồng lòng của toàn bộ dân làng thì khó mà giữ được rừng một cách vẹn nguyên. Khi dân làng một lòng chung sức bảo vệ thì khu rừng sẽ trường tồn”, anh Phan Anh Tài, trưởng ban bảo vệ rừng thôn Đông Dương đúc kết. Bài, ảnh: LÊ ĐỨC VIỆT