Từ các vụ án, nghĩ về trách nhiệm của người đứng đầu

(QT) - Vào giữa tháng 7/2018, TAND tỉnh mở phiên tòa hình sự sơ thẩm xét xử vụ “Cố ý làm trái quy định của Nhà nước về kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng” đối với các bị cáo là những người có chức vụ, quyền hạn tại Trung tâm Giống cây trồng, vật nuôi Quảng Trị. Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ được giao, các bị cáo này đã lợi dụng chức vụ, quyền hạn cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng. Cụ thể, từ năm 2010-2015, các bị cáo đã thực hiện hành vi lập hai hệ thống sổ sách kế toán, quỹ tiền mặt, thực hiện thu, chi để ngoài sổ sách kế toán; lập khống hồ sơ, chứng từ để thanh toán, giải ngân kinh phí chống hạn năm 2010 do UBND tỉnh hỗ trợ, kinh phí do ngân sách cấp để thực hiện chương trình sự nghiệp và đã sử dụng trái quy định gây thiệt hại trên 1 tỷ đồng.

Trước đó, TAND huyện Vĩnh Linh cũng đã mở phiên tòa xét xử sơ thẩm vụ Lê Văn D. và đồng phạm về tội “Cố ý làm trái quy định nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng”. Trong thời gian giữ chức Chủ tịch UBND xã Vĩnh Thành vào các năm 2008, 2012 và 2013, ông Lê Văn D. cùng kế toán ngân sách xã thống nhất ý chí và làm trái quy định Luật Ngân sách nhà nước gây hậu quả nghiêm trọng 189.900.000 đồng. Nhằm khắc phục những sai phạm trước đó, người kế nhiệm ông D. là Nguyễn Thuận C. (giữ chức Chủ tịch UBND xã giai đoạn cuối năm 2015, đầu năm 2016), cùng một số người khác đã làm hồ sơ nạo vét kênh tiêu xã Vĩnh Thành nhưng không thi công để lấy tiền trả nợ, gây thiệt hại cho ngân sách UBND xã Vĩnh Thành trên 113 triệu đồng.

Hai vụ án trên đều có chung tội danh, đều là vụ án đồng phạm và người đứng đầu có vai trò chủ yếu trong việc thực hành hành vi phạm tội. Các bị cáo khai trước tòa không tư lợi từ số tiền làm trái đó mà dùng để chi cho các hoạt động của đơn vị, địa phương như chi quà tết, tham quan, đóng góp vào phong trào văn hóa, văn nghệ của địa phương và lấy lý do đó để bào chữa xin giảm nhẹ mức hình phạt. Tuy nhiên, chưa nói đến góc độ pháp lý, với vai trò người đứng đầu trong đơn vị, địa phương những người này đã đẩy cấp dưới của mình vào vòng lao lý, gây ra những hệ lụy không nhỏ đối với gia đình họ. Thực tế cho thấy, trong quá trình điều hành, quản lý, tiếng nói của những người đứng đầu rất có trọng lượng. Việc nhân viên tuân thủ theo mệnh lệnh cấp trên là điều đương nhiên để đảm bảo tính hiệu quả của công việc. Trong nhiều trường hợp mặc dù biết việc đó là trái quy định pháp luật nhưng cấp dưới vẫn phải làm theo sự chỉ đạo. Nhiều vụ đại án trong ngành Ngân hàng được đưa ra xét xử trong thời gian gần đây cho thấy rõ điều đó. Đây là tình trạng khá phổ biến trong thực tế cuộc sống, vì trong một cơ quan, đơn vị, sự chỉ đạo của người đứng đầu là một mệnh lệnh “không được chối từ”.

Nói như vậy để thấy rằng vai trò của người đứng đầu trong quản lý, điều hành rất quan trọng. Là nhân vật chủ chốt nhất, người đứng đầu cấp ủy, cơ quan, đơn vị không những là tấm gương sáng về đạo đức, lối sống, tác phong công tác, tấm gương về phẩm chất, năng lực để cán bộ, đảng viên noi theo mà còn là đầu mối tổ chức triển khai mọi hoạt động của đảng bộ, chi bộ, cơ quan, đơn vị đó. Khi người “điều hành cỗ máy” biết vận hành tốt từng bộ phận, phát huy tốt vai trò của mình thì sẽ dẫn dắt tập thể ngày càng đi lên. Hội nghị Trung ương 7, khóa XII đã thông qua Đề án “Tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cán bộ cấp chiến lược đủ năng lực, phẩm chất và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ”. Đề án này đã đưa ra rất nhiều giải pháp xây dựng đội ngũ cán bộ của Đảng với tư duy và cách làm mới, đột phá. Điều đó một lần nữa khẳng định vai trò đặc biệt quan trọng của người đứng đầu. Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XII) cũng đã chỉ rõ vai trò lãnh đạo của người đứng đầu cơ quan, đơn vị, địa phương là một trong những trọng tâm trong công tác xây dựng Đảng hiện nay.

“Một tấm gương sống còn có giá trị hơn một trăm bài diễn văn tuyên truyền”, sinh thời Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng dạy như vậy. Trong cuộc sống, sự gương mẫu không giới hạn với bất cứ ai nhưng với người đứng đầu thì yêu cầu đó phải được nhân lên bội lần. Thực tế chứng minh ở tổ chức, địa phương, đơn vị nào người đứng đầu “có tâm, có tài và có tầm” thì ở đó có niềm tin, kỷ cương, phát triển và ngược lại. Từ những vụ án cố ý làm trái quy định nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng nói trên cho thấy sự hạn chế về pháp luật, trình độ, nhất là năng lực điều hành, quản lý của người đứng đầu đã đẩy những khó khăn về phía người dân, đẩy hệ lụy cho cơ quan chức năng và cấp dưới, thể hiện sự quan liêu, tắc trách trong lề lối, tác phong công tác, về trình độ chuyên môn và trình độ quản lý điều hành... Bài học rút ra là trong bất kỳ hoàn cảnh nào, người đứng đầu cơ quan, đơn vị phải nghiêm chỉnh chấp hành chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước và chỉ đạo của cấp trên; tổ chức, điều hành cơ quan, tổ chức, đơn vị thực hiện đúng chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn được giao; chịu trách nhiệm chính trong việc ra các quyết định, chủ trương, giải pháp cần thiết để hoàn thành nhiệm vụ. Đồng thời cần phải phát huy vai trò, trách nhiệm và quyền hạn của mình trong mọi hoạt động của đơn vị, từng bước nâng cao năng lực quản lý, kỹ năng chuyên môn và không ngừng chủ động ứng phó đối với mọi thay đổi của tổ chức trong bối cảnh đổi mới của giai đoạn hiện nay.

Về phía địa phương cần quan tâm bồi dưỡng đội ngũ những người đứng đầu cả về trình độ chuyên môn nghiệp vụ, lý luận chính trị và năng lực quản lý, tổ chức thực hiện. Đặc biệt chú trọng bồi dưỡng nâng cao năng lực quản lý của người đứng đầu ở những lĩnh vực dễ xảy ra tiêu cực, tham nhũng, lãng phí như đất đai, khai thác khoáng sản, lâm sản, đầu tư công, mua sắm tài sản công, công tác cán bộ... Việc bồi dưỡng trình độ, năng lực của người đứng đầu được tiến hành thường xuyên, liên tục với những nội dung và hình thức phù hợp. Đi đôi với mở rộng dân chủ, công khai, minh bạch cần tăng cường kiểm tra, giám sát việc thực thi quyền lực của người đứng đầu... nhằm xây dựng một đội ngũ cán bộ chủ chốt đảm nhiệm được trọng trách và hoàn thành mọi nhiệm vụ được giao.

Hoài Nam