Chung tay đẩy lùi vấn nạn tảo hôn. Bài 3: Tiến tới loại bỏ tảo hôn, xây dựng gia đình tiến bộ, no ấm, hạnh phúc

* Chung tay đẩy lùi vấn nạn tảo hôn. Bài 1: Báo động về tình trạng “dựng vợ, gả chồng” cho… trẻ em

** Chung tay đẩy lùi vấn nạn tảo hôn. Bài 2: Nhiều mô hình, cách làm hay để can thiệp, giảm tình trạng tảo hôn

Tảo hôn là vi phạm pháp luật nhưng thực tế, nhiều cha mẹ và họ tộc vẫn cho phép trẻ em kết hôn trước tuổi 18. Điều này đã làm cho chính quyền rất khó khăn trong việc can thiệp khi xảy ra các vụ việc vi phạm. Bằng nhiều giải pháp tích cực, các cấp, ngành, tổ chức đang nỗ lực chung tay phòng chống, tiến tới đẩy lùi nạn tảo hôn trong đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn.

Vẫn còn nhiều khó khăn, thách thức

Phó Chủ tịch UBND xã Thanh Hồ Văn Bồng cho hay, bên cạnh những kết quả đạt được, công tác triển khai thực hiện Quyết định 498/QĐ-TTg và Kế hoạch số 103/KH-UBND tỉnh về thực hiện Đề án “Giảm thiểu tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số giai đoạn 2015 - 2021” trên địa bàn xã Thanh còn gặp nhiều khó khăn, do mặt bằng dân trí thấp, phong tục tập quán lạc hậu của đồng bào DTTS còn ăn sâu trong tiềm thức của các thế hệ. Điều kiện cơ sở vật chất, kinh phí cho hoạt động này còn khó khăn cũng có tác động không nhỏ đến kết quả, hiệu quả công tác tuyên truyền pháp luật ở cơ sở.

Công tác phối hợp giữa các ban ngành chưa nhịp nhàng, thường xuyên, liên tục. Nhận thức hiểu biết về Luật Hôn nhân và gia đình còn hạn chế. Tỉ lệ phụ nữ tham gia các cuộc tuyên truyền ít, chủ yếu là nam giới. Để thực hiện hiệu quả hơn nữa công tác giảm tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng đồng bào DTTS, xã Thanh đề xuất, kiến nghị với cấp trên, các ngành liên quan cung cấp nhiều hơn nữa các tài liệu, ấn phẩm tuyên truyền về vấn đề tảo hôn; hỗ trợ kinh phí hoạt động tư pháp, thực hiện quản lý cung cấp thông tin tư vấn, tuyên truyền và truyền thông phòng chống tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống; tổ chức các đợt tập huấn về kỹ năng cho đội ngũ làm công tác tuyên truyền…

Cán bộ thôn Thanh 1, xã Thanh tuyên truyền, vận động người dân về phòng chống tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống (chụp tháng 3/2021) - Ảnh: M.Đ

Trưởng Phòng Trẻ em và Bình đẳng giới, Sở LĐ,TB&XH Nguyễn Thị Ái Loan cho biết, khó khăn của xã Thanh cũng là khó khăn chung của nhiều địa phương khác, vì thế, các địa phương này mong muốn nhận được sự quan tâm, hỗ trợ tích cực từ cấp trên, các ban, ngành liên quan và các tổ chức có điều kiện thuận lợi, khắc phục những khó khăn, hạn chế, đồng thời tiếp tục thực hiện các hoạt động nâng cao nhận thức, dân trí và hiểu biết pháp luật cho người dân bằng nhiều hình thức phù hợp với đặc điểm vùng miền và văn hóa của các DTTS như: Tập huấn, bồi dưỡng kiến thức, tuyên truyền, tư vấn và vận động… Đưa quy định về độ tuổi kết hôn, điều kiện kết hôn theo pháp luật vào quy ước thôn, bản, làng văn hóa và các tiêu chí để bình xét gia đình văn hóa, nông thôn mới.

Đưa nội dung phòng chống tảo hôn vào giáo dục từ cấp Tiểu học, THCS cùng với các nội dung về bình đẳng giới, phòng chống bạo lực. Cần xây dựng các giải pháp thúc đẩy bình đẳng giới, tăng cường trao quyền cho trẻ em, nhất là trẻ em gái, nâng cao mức sống và chất lượng sống, giảm nghèo bền vững trong cộng đồng; cải thiện và tiếp cận thông tin và dịch vụ pháp lý cho phù hợp với thực tế ở các vùng DTTS. Tăng cường hợp tác quốc tế về giảm thiểu tảo hôn; kết hợp hài hòa công tác tuyên truyền, vận động với đảm bảo thực thi pháp luật về hôn nhân để phòng ngừa tảo hôn; tổ chức các lớp tập huấn về sức khỏe sinh sản vị thành niên, quyền trẻ em và pháp luật liên quan đến kết hôn sớm; tâm lý tuổi vị thành niên và kỹ năng làm việc với trẻ vị thành niên; truyền thông cho trẻ em về sức khỏe sinh sản vị thành niên và hậu quả kết hôn sớm.

Phòng chống tảo hôn phải được coi là một vấn đề cấp thiết cần ưu tiên giải quyết và được đảm bảo bố trí nguồn lực để thực hiện. Đây là vấn đề có nguồn gốc văn hóa, kinh tế, xã hội phức tạp nên cần có sự phối hợp và cách tiếp cận liên ngành trong việc phòng chống và giảm thiểu tảo hôn.

Tăng cấp độ phòng chống tảo hôn

Ngày 13/9/2021, UBND tỉnh đã ban hành Kế hoạch 154/KH-UBND thực hiện Đề án giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng dân tộc thiểu số giai đoạn 2021 - 2025. Mục đích của kế hoạch nhằm tiếp tục thực hiện các nội dung giai đoạn II (2021 - 2025), nhiệm vụ của đề án được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 498/QĐ-TTg; Chương trình mục tiêu quốc gia về Phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2030 và hoàn thành các mục tiêu cụ thể của đề án: Trên 90% cán bộ làm công tác dân tộc các cấp, cán bộ văn hóa - xã hội xã được tập huấn nâng cao năng lực, kỹ năng vận động, tư vấn, truyền thông thay đổi hành vi về tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng DTTS vào năm 2025.

Duy trì mức giảm bình quân 2% - 3%/năm số cặp tảo hôn và 3% - 5%/ năm số cặp kết hôn cận huyết thống đối với các địa bàn vùng DTTS có tỉ lệ tảo hôn, kết hôn cận huyết thống cao. Đến năm 2025, hạn chế tối đa tình trạng tảo hôn và không có tình trạng hôn nhân cận huyết thống. Thay đổi nhận thức, ý thức trách nhiệm của xã hội, cộng đồng và người dân vùng DTTS trong thực hiện các quy định của pháp luật về hôn nhân và gia đình; tạo sự đồng thuận trong xã hội góp phần nâng cao chất lượng dân số và nguồn nhân lực vùng DTTS …

Trên tinh thần đó, bên cạnh việc duy trì những kết quả đạt được, cần tiếp tục tăng cường và phát huy hơn nữa vai trò lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy đảng, chính quyền các cấp đối với công tác phòng, chống tảo hôn trên địa bàn thông qua việc ban hành các nghị quyết, kế hoạch và cách làm cụ thể phù hợp với đặc điểm của từng xã, thị trấn. Về phía cấp ủy, chính quyền, Ban Bảo vệ trẻ em cấp xã, mặt trận, các đoàn thể và già làng, người có uy tín cần tiếp tục tuyên truyền, phổ biến kiến thức về Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014; Luật Trẻ em năm 2016; Điều 183 Bộ luật hình sự năm 2015 quy định về tội tổ chức tảo hôn; Điều 58 Nghị định 82/2020/NĐ-CP ngày 15/7/2020 của Chính phủ quy định hành vi tảo hôn, tổ chức tảo hôn; các chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước đối với công tác chăm sóc và bảo vệ trẻ em; hướng dẫn các kỹ năng hỗ trợ, phòng ngừa, can thiệp (ở 3 cấp độ) nhằm không ngừng nâng cao nhận thức cho cộng đồng về vấn đề phòng chống, tảo hôn. Phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc, đoàn thanh niên, hội phụ nữ… tham gia tuyên truyền, vận động đồng bào xóa bỏ những hủ tục lạc hậu trong công tác phòng, chống tảo hôn. Cán bộ làm công tác trẻ em, dân số, y tế các cấp thường xuyên tổ chức các hoạt động tuyên truyền về hậu quả của vấn nạn tảo hôn; lồng ghép vào chương trình, kế hoạch hằng năm của địa phương, của lĩnh vực ngành phụ trách.

Trường học là nơi giáo dục tốt cho học sinh hiểu biết về phòng chống tảo hôn (chụp tháng 3/2021) - Ảnh: Đ.V

Các cơ quan, ban, ngành, đoàn thể liên quan phối hợp các đơn vị trường học trên địa bàn tổ chức các buổi nói chuyện chuyên đề, sinh hoạt ngoại khóa cho học sinh tại các trường THPT, THCS và các bậc cha mẹ, kết hợp lồng ghép truyền thông về phòng ngừa kết hôn sớm… Tổ chức tập huấn cho cộng tác viên trẻ em, cán bộ làm công tác dân số, y tế thôn, bản các xã, thị trấn để nâng cao kiến thức, kỹ năng truyền thông, xử lý tình huống, kỹ năng vận động, chuyển đổi hành vi trong vùng đồng bào DTTS về phòng, chống tảo hôn. Cộng tác viên, cán bộ dân số, y tế thôn bản thường xuyên lồng ghép tuyên truyền về hậu quả của nạn tảo hôn vào chương trình, kế hoạch hằng năm của địa phương, lĩnh vực ngành phụ trách; chuyển tải thông điệp “Ngăn chặn và đẩy lùi nạn tảo hôn là một trong những yếu tố quan trọng để nâng cao chất lượng dân số, từng bước xóa bỏ nạn tảo hôn là từng bước nâng cao chất lượng giống nòi” đến toàn thể Nhân dân.

Nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động trong công tác truyền thông của các nhóm trẻ em nòng cốt, CLB thủ lĩnh, trẻ em trai, trẻ em gái… tại địa phương. Huy động nguồn vốn từ ngân sách nhà nước, thu hút vốn đầu tư từ các chương trình, dự án; kêu gọi, vận động nguồn lực từ các tổ chức, cá nhân, tổ chức phi chính phủ hoạt động trên địa bàn chung tay đẩy lùi vấn nạn tảo hôn ở vùng đồng bào DTTS. Đồng thời, quán triệt đến toàn thể cán bộ và Nhân dân chấp hành nghiêm các chế tài xử lý vi phạm hành chính, vi phạm hình sự đối với các trường hợp tảo hôn, xâm hại trẻ em trên địa bàn. Kịp thời xử lý các tổ chức, cá nhân có liên quan trong việc tiếp tay, bao che cho các trường hợp tảo hôn nhằm chấn chỉnh công tác thi hành pháp luật liên quan đến công tác phòng chống tảo hôn trên địa bàn huyện.

Giám đốc Sở LĐ,TB&XH Lê Nguyên Hồng cho biết, công tác phòng chống kết hôn trẻ em là một nhiệm vụ, kế hoạch dài hạn. Để góp phần giảm thiểu tình trạng tảo hôn trẻ em trên địa bàn tỉnh, đòi hỏi phải có sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị. Cần có sự quan tâm chỉ đạo của các cấp ủy đảng, chính quyền các địa phương, đưa nhiệm vụ phòng chống tảo hôn vào trong các nghị quyết, chương trình công tác hằng năm và giai đoạn, ưu tiên bố trí ngân sách, huy động các nguồn lực để thực hiện tốt công tác trẻ em và bình đẳng giới; triển khai mạnh mẽ các chính sách hỗ trợ phát triển kinh tế hộ gia đình, dạy nghề, tạo việc làm, xóa đói giảm nghèo nhanh và bền vững cho các hộ gia đình người DTTS; huy động sự tham gia của các ngành, các cấp thực hiện có hiệu quả các giải pháp nhằm ngăn chặn tình trạng học sinh bỏ học, đặc biệt là học sinh nữ, quan tâm chăm sóc sức khoẻ phụ nữ, trẻ em gái, thực hiện kế hoạch hóa gia đình ở vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào DTTS…

Ở mỗi xã, phường, thị trấn cần xây dựng ít nhất một địa chỉ tin cậy tại cộng đồng (nhà tạm lánh, cơ sở y tế…) để hỗ trợ, tiến hành các hoạt động tư vấn trực tiếp về những tác hại tảo hôn. Cần tăng cường công tác tuyên truyền, đa dạng hóa hình thức, nội dung thiết thực, dễ hiểu hơn. Tập huấn xây dựng đội ngũ tuyên truyền viên cơ sở có năng lực, có kiến thức, am hiểu phong tục tập quán của đồng bào phục vụ tốt cho công tác vận động, lồng ghép vào các chương trình lễ hội của đồng bào. Bản thân cán bộ tham gia tuyên truyền phải nắm vững các văn bản hiện hành về công tác bảo vệ, chăm sóc trẻ em, về Luật Trẻ em 2016, Luật Hôn nhân và gia đình, Nghị định 85/2020/NĐ-CP của Chính phủ… Tổ chức tập huấn, hội thảo nâng cao kỹ năng tuyên truyền, giao lưu trao đổi, học hỏi kinh nghiệm giữa các địa phương về các mô hình tuyên truyền hiệu quả trong hoạt động giảm thiểu tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống.

Đẩy mạnh công tác phối hợp giữa các đơn vị, địa phương, các tổ chức phi chính phủ trong phòng chống bạo lực trên cơ sở giới, xây dựng sửa đổi quy ước, hương ước đảm bảo nguyên tắc bình đẳng giới; nhân rộng các mô hình, dự án phòng chống kết hôn trẻ em... Các sở, ban ngành, đoàn thể; UBND các huyện, thị xã, thành phố cần có sự cam kết mạnh mẽ hơn nữa trong việc triển khai thực hiện công tác trẻ em, phòng chống xâm hại, bạo lực, tảo hôn trẻ em. Sau khi tổ chức xây dựng các mô hình đem lại hiệu quả tại các thôn, bản thì cần có tổ chức đánh giá, tổng kết, xây dựng đầy đủ các nội dung, quy trình đúng với quy định pháp luật làm cơ sở tham mưu cho chính quyền các cấp ra các chủ trương để áp dụng cho tất cả các thôn, bản có tỉ lệ tảo hôn cao trên địa bàn toàn tỉnh.

Hy vọng rằng, với sự vào cuộc tích cực, hiệu quả của các cấp, ngành, địa phương; sự thay đổi nhận thức trong cộng đồng, nhất là các bậc làm cha, làm mẹ và được trang bị nhiều kiến thức, kỹ năng cho trẻ em, tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống sẽ giảm dần, tiến tới chấm dứt để mỗi trẻ em có cơ hội phát triển cùng ước mơ, hoài bão tuổi trẻ, xây dựng gia đình ấm no, hạnh phúc, góp sức xây dựng quê hương phát triển…

Minh Đức - Đức Việt