Quyền sở hữu trí tuệ đối với kết quả nghiên cứu khoa học công nghệ

(QT) - Hàng năm, hoạt động nghiên cứu các đề tài, dự án khoa học công nghệ của tỉnh được đẩy mạnh và đạt được nhiều kết quả quan trọng. Một số đề tài, dự án triển khai ở mô hình thử nghiệm đạt kết quả cao và được nhân rộng có hiệu quả trong sản xuất và đời sống. Tuy nhiên, các đề tài, dự án nghiên cứu khoa học công nghệ là sản phẩm trí tuệ song những vấn đề liên quan tới quyền sở hữu trí tuệ đối với các kết quả nghiên cứu lại chưa được quan tâm đúng mức. Đây là một vấn đề cần đặt ra để đảm bảo quyền lợi cho tác giả các công trình nghiên cứu khoa học, các sáng chế, giải pháp hữu ích... Xác lập quyền sở hữu Việc xác lập quyền sở hữu trí tuệ (SHTT) và làm các thủ tục duy trì quyền SHTT không phải là nghĩa vụ bắt buộc đối với các tác giả, nhưng việc này lại rất cần thiết và là cơ sở để xác lập quyền sở hữu đối với các đối tượng SHTT. Quyền sở hữu đối với các tài sản trí tuệ của một đề tài, dự án bao gồm: Quyền sở hữu đối với tổng thể kết quả triển khai đề tài, dự án thể hiện tập trung trong báo cáo toàn văn và tóm tắt đề tài, dự án, với tư cách là hai tác phẩm được bảo hộ theo pháp luật về quyền tác giả; quyền sở hữu đối với các đối tượng SHTT khác phát sinh trong tiến trình triển khai đề tài, dự án và thỏa mãn các tiêu chuẩn bảo hộ tương ứng theo Luật Sở hữu trí tuệ; quyền công bố, quyền sử dụng các thông tin không tiết lộ phát sinh trong tiến trình triển khai đề tài, dự án.

Các đề tài nghiên cứu khảo nghiệm giống lúa luôn chọn được giống lúa mới bổ sung vào bộ giống lúa chủ lực của tỉnh

Cũng như các sản phẩm trí tuệ khác, quyền SHTT đối với đề tài, dự án nghiên cứu khoa học được xác lập trên cơ sở các nghiên cứu được đăng ký tại Việt Nam theo quyết định cấp Giấy chứng nhận của Cục Sở hữu trí tuệ. Tác giả, nhóm tác giả được Cục Sở hữu trí tuệ cấp Giấy chứng nhận đăng ký quyền SHTT là chủ sở hữu của đề tài, dự án đó và được hưởng quyền đối với đề tài, dự án trong phạm vi bảo hộ ghi trong Giấy chứng nhận đăng ký quyền SHTT và trong thời hạn hiệu lực của Giấy chứng nhận. Khi xảy ra tranh chấp, chủ sở hữu đề tài, dự án có quyền sử dụng Giấy chứng nhận đăng ký quyền SHTT làm căn cứ chứng minh quyền của mình mà không cần chứng cứ nào khác. Các tác giả được cấp Giấy chứng nhận đăng ký quyền SHTT được độc quyền sử dụng đề tài, dự án đã được đăng ký đó. Hoặc tác giả có quyền sang nhượng hoặc cho thuê đối với đề tài, dự án của mình. Giấy chứng nhận đăng ký này là cơ sở pháp lý để chủ sở hữu nhãn hiệu khai thác lợi ích thương mại đối với nhãn hiệu, là cơ sở pháp lý để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Còn nếu đề tài, dự án nghiên cứu khoa học không đăng ký quyền SHTT thì người sử dụng đề tài sẽ không được công nhận là chủ sở hữu và không có độc quyền sử dụng đề tài, dự án đó. Người đang sử dụng nhưng chưa đăng ký tức là chưa xác lập quyền sở hữu đối với đề tài, dự án đó. Tuy nhiên, ở tỉnh Quảng Trị từ trước tới nay, hầu hết các đề tài, dự án nghiên cứu khoa học và công nghệ đều được kinh phí ngân sách đầu tư 100%, do đó, các kết quả nghiên cứu đều thuộc quyền sở hữu của UBND tỉnh. Sở Khoa học và Công nghệ là đơn vị được UBND tỉnh giao trách nhiệm quản lý toàn bộ kết quả nghiên cứu phát sinh từ các đề tài, dự án nghiên cứu này và đứng tên chủ thể quyền hoặc ủy quyền cho tổ chức, cá nhân có liên quan đứng tên chủ thể quyền khi xác lập quyền sở hữu trí tuệ. Còn đối với những đề tài, dự án sử dụng một phần kinh phí từ ngân sách tỉnh nếu không có thỏa thuận khác thì các kết quả nghiên cứu và các đối tượng quyền sở hữu trí tuệ phát sinh thuộc quyền sở hữu chung của các bên tham gia đóng góp kinh phí. Phần sở hữu được xác định theo tỷ lệ đóng góp của các bên. Việc xác định quyền sở hữu đối với các kết quả nghiên cứu và đối tượng quyền SHTT phát sinh phải được thực hiện theo quy định của Luật Dân sự và Luật Sở hữu trí tuệ, đồng thời phải được thể hiện trong bản hợp đồng nghiên cứu khoa học giữa các bên. Xác lập quyền, khai thác sử dụng và chuyển giao công nghệ Quy chế Quản lý các đề tài, dự án khoa học và công nghệ cấp tỉnh trên địa bàn Quảng Trị quy định: Chủ sở hữu phải chủ động tiến hành thủ tục xác lập quyền sở hữu trí tuệ đối với các kết quả nghiên cứu của mình trong trường hợp các đối tượng đó chỉ phát sinh quyền khi đăng ký. Khi tiến hành các thủ tục xác lập quyền, người nộp đơn là chủ sở hữu hoặc người được chủ sở hữu ủy quyền. Người được chủ sở hữu ủy quyền phải là người có liên quan đến quá trình thực hiện đề tài, dự án. Người được ủy quyền khi tiến hành thủ tục xác lập quyền chỉ được thực hiện những nội dung đã được người ủy quyền cho phép. Trong quá trình thực hiện nếu phát sinh những nội dung vượt quá uỷ quyền thì bên nhận uỷ quyền phải thông báo cho bên chủ sở hữu biết và chỉ được thực hiện những nội dung này nếu được chủ sở hữu chấp thuận bằng văn bản. Các kết quả nghiên cứu đã được xác lập quyền SHTT thì chủ sở hữu và chủ thể quyền có toàn quyền khai thác, sử dụng hoặc cho phép người khác khai thác, sử dụng. Việc cho phép phải được thể hiện bằng văn bản và phải được thực hiện theo đúng quy định của pháp luật về SHTT. Đối với các kết quả nghiên cứu không xác lập quyền SHTT, việc khai thác, sử dụng, cũng theo Quy chế Quản lý các đề tài, dự án khoa học và công nghệ cấp tỉnh trên địa bàn Quảng Trị quy định: Tổ chức, cá nhân khác nếu khai thác, sử dụng các kết quả nghiên cứu đã được xác lập quyền sở hữu trí tuệ đều phải xin phép chủ thể quyền, trừ trường hợp các tác phẩm được quy định tại Điều 25 và Điều 26 của Luật Sở hữu trí tuệ. Đối với các kết quả nghiên cứu sử dụng 100% kinh phí từ ngân sách tỉnh, tùy theo nhu cầu thực tế, Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ có thể kiến nghị UBND tỉnh cho phép chuyển giao quyền sở hữu đối với các kết quả nghiên cứu và đối tượng quyền SHTT phát sinh cho các bên tham gia hoặc cho một bên thứ ba để tạo thuận lợi cao nhất cho việc phát triển KT- XH của tỉnh, nhưng việc chuyển giao phải được tiến hành theo đúng trình tự thủ tục do pháp luật quy định. Phân chia lợi ích và bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ Trong quá trình khai thác, sử dụng các đối tượng quyền SHTT mà phát sinh lợi nhuận, người khai thác phải thực hiện các nghĩa vụ đối với tác giả, chủ thể quyền và chủ sở hữu theo thỏa thuận. Việc thỏa thuận phải được thể hiện trong bản hợp đồng khoa học giữa các bên và phải phù hợp với quy định của pháp luật hiện hành. Trong trường hợp người khai thác quyền không thực hiện nghĩa vụ, chủ sở hữu, chủ thể quyền và tác giả có quyền yêu cầu cơ quan có thẩm quyền xử lý theo quy định của pháp luật. Bất kể người nào sử dụng kết quả nghiên cứu từ các đề tài, dự án đã được xác lập quyền SHTT mà không được chủ thể quyền cho phép và không thuộc các trường hợp quy định tại Điều 25 và Điều 26 của Luật Sở hữu trí tuệ đều bị coi là hành vi xâm phạm quyền SHTT. Khi phát hiện hành vi xâm phạm quyền SHTT, chủ thể quyền phải nhanh chóng tìm biện pháp để tự bảo vệ hoặc yêu cầu các cơ quan có thẩm quyền bảo vệ quyền SHTT của mình theo đúng quy định của pháp luật về SHTT. Tổ chức, cá nhân có liên quan nếu phát hiện các đối tượng quyền SHTT bị xâm phạm đều phải thông báo cho chủ thể quyền để chủ thể quyền tìm biện pháp thích hợp để ngăn chặn và xử lý hành vi vi phạm. Các kết quả nghiên cứu một đề tài, dự án là tài sản hữu hình có giá trị sử dụng khá lớn trong các hoạt động KT-XH, cũng là tài sản trí tuệ của đề tài, dự án, vì vậy cần được ghi nhận, xác lập quyền SHTT một cách đầy đủ và kịp thời. Bài, ảnh: VÕ THÁI HÒA