Góp ý Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992: Khôi phục quyền kiểm soát chung của Viện Kiểm sát nhân dân

(QT) - Thực hiện kế hoạch, chỉ đạo của cấp trên, trong thời gian qua, ngành Kiểm sát nhân dân (KSND) tỉnh Quảng Trị đã tập trung chỉ đạo, quán triệt nội dung, đóng góp ý kiến vào Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992. Ngành đã tổ chức hội nghị phổ biến đến toàn bộ cán bộ, công chức, nhằm nâng cao trách nhiệm của mỗi người đối với việc sửa đổi Hiến pháp và thi hành Hiến pháp, xác định đây là đợt sinh hoạt chính trị quan trọng, tạo sự nhận thức đầy đủ về mục đích, ý nghĩa, nội dung sửa đổi, giúp mọi người hiểu sâu sắc hơn về chế định Viện KSND trong Hiến pháp.

CBCC ngành KSND tỉnh tham dự hội nghị trực tuyến đóng góp ý kiến vào Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992 - Ảnh: NB

Qua các buổi học tập, thảo luận ở Viện KSND tỉnh và Viện KSND các huyện, thị xã, thành phố đã có hàng trăm ý kiến đóng góp vào các Chương, Điều, Khoản của Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992. Trong bài viết này chúng tôi chỉ lược ghi ý kiến đóng góp vào 3 vấn đề đáng chú ý là: Vấn đề thu hồi đất của các tổ chức, cá nhân; đề nghị tăng thêm thẩm quyền của Chủ tịch nước và khôi phục quyền kiểm sát chung của Viện KSND. Chương 3, Điều 58, Khoản 3 Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992 có ghi: “Nhà nước thu hồi đất do tổ chức, cá nhân sử dụng có bồi thường theo quy định của pháp luật trong trường hợp thật cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh, vì lợi ích quốc gia, công cộng và các dự án phát triển kinh tế- xã hội”. Có ý kiến đề nghị thêm từ “hợp pháp” sau cụm từ “cá nhân sử dụng”. Cần nhấn mạnh nguồn gốc đất đang sử dụng phải bảo đảm tính hợp pháp mới được đền bù, để phân biệt với các trường hợp lấn chiếm, đất sang nhượng tùy tiện thì không được bồi thường. Cũng trong vấn đề bồi thường khi thu hồi đất, có ý kiến đề nghị thay cụm từ “bồi thường theo quy định của pháp luật” bằng cụm từ “bồi thường theo giá cả thị trường” nhằm đảm bảo quyền lợi cho tổ chức, cá nhân khi bị thu hồi đất, không phải chịu quá nhiều thiệt thòi như thực tế đang diễn ra ở nhiều địa phương mà dư luận đã có ý kiến. Đó cũng là điều phù hợp với thực tế khách quan của xã hội. Ngoài ra cần bổ sung thêm nội dung Khoản 3, Điều 58 về trách nhiệm của tổ chức, cá nhân phải chấp hành việc thu hồi đất hợp pháp. Về Chương VI: Chủ tịch nước, Khoản 1, Điều 93 Dự thảo sửa đổi Hiến pháp có ghi: Chủ tịch nước có những nhiệm vụ, quyền hạn sau: “1.Công bố Hiến pháp, luật, pháp lệnh; đề nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét lại pháp lệnh trong thời hạn mười ngày, kể từ ngày pháp lệnh được thông qua; nếu pháp lệnh đó vẫn được Ủy ban Thường vụ Quốc hội tán thành mà Chủ tịch nước vẫn không nhất trí thì Chủ tịch nước trình Quốc hội quyết định tại kỳ họp gần nhất”. Một số ý kiến đề nghị bổ sung vào Khoản 1, Điều 93 nội dung trên như sau: “Chủ tịch nước có quyền đề nghị Quốc hội xem xét lại một dự luật mà Quốc hội đã thông qua trong thời gian nhất định và quyền này của Chủ tịch nước không bị từ chối. Nếu ở lần thảo luận này mà Quốc hội vẫn không thông qua với ít nhất quá nửa tổng số đại biểu Quốc hội tán thành thì Chủ tịch nước phải công bố”. Lý do quy định như vậy nhằm làm tăng trách nhiệm, sự cẩn trọng của Quốc hội trong việc xây dựng luật, vừa làm cho quy trình xây dựng luật thận trọng, kỹ và chắc chắn hơn. Qua đó nâng cao sự ổn định của luật, vừa tăng cường sự ảnh hưởng, trách nhiệm, vị thế của Chủ tịch nước với việc xây dựng luật của Quốc hội. Khoản 3, Điều 93 quy định: “Chủ tịch nước căn cứ vào nghị quyết Quốc hội bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách chức Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao”. Có ý kiến đề nghị bỏ quy định này, lý do Quốc hội mỗi năm chỉ họp 2 kỳ trong khi đó việc bổ nhiệm, miễn nhiệm Thẩm phán là công việc thường xuyên. Mặt khác nhiệm kỳ của Thẩm phán TAND tối cao không trùng với nhiệm kỳ của Quốc hội. Do đó bỏ quy định này mà giao cho Chủ tịch nước quyền xem xét bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách chức Thẩm phán TAND tối cao như quy định trong Hiến pháp năm 1992 là phù hợp. Điều này cũng không làm mất đi vị thế của Thẩm phán TAND tối cao, trong lúc Chủ tịch nước cũng đã được Hiến pháp trao cho một số quyền về lập pháp, hành pháp và tư pháp. Bên cạnh những nội dung nêu trên thì vấn đề thu hút nhiều ý kiến của cán bộ, công chức Viện KSND tỉnh và Viện KSND các huyện, thị xã, thành phố đó là những quy định về chức năng, nhiệm vụ của Viện Kiểm sát được ghi trong Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992. Khoản 1, Điều 112 Dự thảo ghi:“1. Viện Kiểm sát nhân dân thực hiện quyền công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp”; nhiều ý kiến đề nghị bổ sung thêm “và các việc khác theo quy định của pháp luật, cùng với cơ quan khác thực hiện quyền tư pháp”. Ý kiến đề nghị giao cho Viện Kiểm sát thực hiện kiểm sát các việc khác chính là giao lại chức năng kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong lĩnh vực hành chính, kinh tế, xã hội (chức năng kiểm sát chung). Lý do là để hoạt động thực hiện quyền lực nhà nước đạt hiệu quả cao đòi hỏi phải có cơ chế kiểm tra, giám sát. Và bất kỳ cơ quan nhà nước nào cũng có bộ phận thực hiện chức năng kiểm tra, giám sát của cơ quan đó, được gọi là cơ chế giám sát từ bên trong của hệ thống. Tuy nhiên cơ chế tự kiểm tra, giám sát từ bên trong của chủ thể thực hiện quyền lực nhà nước bao giờ cũng có những yếu tố chủ quan khó kiểm soát được hoạt động của chính mình nên dẫn đến vi phạm pháp luật. Để khắc phục tình trạng này cần thiết có một cơ chế kiểm tra, giám sát từ bên ngoài do một cơ quan chuyên trách thực hiện. Ở nước ta, một trong những hình thức của cơ chế kiểm tra, giám sát từ bên ngoài đối với cơ quan nhà nước đó là hoạt động kiểm sát của Viện Kiểm sát. Sự ra đời của mô hình Viện Kiểm sát thay thế cho mô hình Viện Công tố ở nước ta gắn liền với yêu cầu, nhiệm vụ đảm bảo pháp chế thống nhất, đó là điều kiện, nền tảng cho việc xây dựng nhà nước kiểu mới. Qua tổng kết thực tiễn cho thấy 42 năm qua, thực hiện công tác kiểm sát chung, nhất là 15 năm đầu của thời kỳ đổi mới , Viện Kiểm sát đã góp phần quan trọng vào việc củng cố trật tự pháp luật trong các lĩnh vực hành chính, kinh tế, xã hội, góp phần bảo vệ pháp chế XHCN. Từ năm 2002 Viện Kiểm sát không thực hiện kiểm sát chung; nhiệm vụ kiểm tra, giám sát, xử lý vi phạm trong việc ban hành văn bản quy phạm pháp luật và nhiệm vụ kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong lĩnh vực hành chính, kinh tế, xã hội được giao cho các cơ quan nhà nước khác thực hiện. Do việc quy định này mà đã có một số vụ án kinh tế lớn xảy ra trong cả nước không được phát hiện, ngăn chặn kịp thời, gây bất bình trong nhân dân. Trong lĩnh vực xử lý vi phạm hành chính- một lĩnh vực trước đây công tác kiểm sát chung của Viện Kiểm sát thực hiện rất hiệu quả thì nay chưa được kiểm tra, giám sát chặt chẽ. Hoạt động giám sát việc xử lý vi phạm hành chính chủ yếu do các cơ quan hành chính thực hiện, thông qua cơ chế giải quyết khiếu nại, tố cáo hoặc cơ chế tự kiểm tra, mang tính nội bộ, thiếu cơ chế giám sát từ bên ngoài hệ thống, do đó chưa bảo đảm tính khách quan của quá trình xử lý. Đặc biệt một trong những yêu cầu mới của quá trình xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam được thể hiện trong Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (bổ sung, phát triển năm 2011) thì việc Hiến pháp quy định Viện Kiểm sát với tư cách là một hệ thống cơ quan độc lập trong bộ máy nhà nước và tăng cường hiệu lực, hiệu quả của công tác kiểm sát trên các lĩnh vực khác là biện pháp quan trọng góp phần đẩy mạnh cơ chế kiểm tra, giám sát, kiểm soát việc thực hiện quyền lực nhà nước theo yêu cầu của Đảng. Chính vì vậy tại kỳ họp thứ 4, Quốc hội khóa XIII, khi thảo luận về Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992 nhiều đại biểu đã đặt vấn đề giao lại chức năng kiểm sát chung cho Viện Kiểm sát nhân dân. Vì những lý do nêu trên, nhiều ý kiến phát biểu của cán bộ, công chức ngành Kiểm sát nhân dân tỉnh Quảng Trị đề nghị: xem xét giao lại cho Viện Kiểm sát thực hiện chức năng kiểm sát chung, hoặc kiểm sát văn bản quy phạm pháp luật và kiểm sát xử lý vi phạm hành chính cho Viện KSND. Vì kiểm sát việc ban hành văn bản quy phạm pháp luật và xử lý vi phạm hành chính cũng là các lĩnh vực liên quan chặt chẽ đến việc đảm bảo pháp chế thống nhất. HOÀNG NAM BẰNG (lược ghi)