Rau trên đá

(QT) - Vùng đất Gio An (huyện Gio Linh, Quảng Trị) không chỉ được biết đến trong “Tiếng trống trận Gio An” thuở nào hay là nơi còn lưu giữ hệ thống giếng cổ được xếp hạng di tích quốc gia mà còn “tươi non” trong từng vuông rau liệt. Rau liệt là một loài rau được sản sinh trên từng thớ đá trầm tích, chắt chiu theo từng giọt nước trong lành.

Rau liệt được tư thương thu mua để mang đi tiêu thụ rộng rãi ở các tỉnh trong khu vực

Theo các nhà khoa học, giếng cổ Gio An được hình thành vào khoảng từ thế kỷ IX - XI. Khác với các loại giếng đào sâu vào lòng đất, giếng cổ Gio An nằm ở chân sườn các quả đồi đất đỏ badan, được tạo thành nhờ kỹ thuật lắp ghép, kè đá để khai thác nước ngầm trong lòng đất. Theo nguyên tắc bình thông nhau, các khối đá được xếp chồng và nâng mặt nước trong giếng cao hẳn lên, từ đó tạo nên độ chênh với lòng mương dẫn, nước sẽ theo các lỗ khoét trên thành giếng tràn ra ngoài. Nhờ có hệ thống giếng cổ, nước chảy quanh năm, trong xanh mát lành nên người dân Gio An đã được hưởng lợi từ loại rau liệt đặc sản, vốn cực kỳ khó trồng. Bởi đặc tính của rau liệt là chỉ sống ở nơi sạch sẽ, có nguồn nước mát lành, khí hậu phải lạnh, có sương vào buổi sáng sớm. Đặc biệt, đáy ruộng càng nhiều đá, rau càng phát triển xanh tốt, nên rau này được gọi là rau trên đá. Rau liệt không chịu sống với nước bẩn, đất bùn, phân bón hay thuốc bảo vệ thực vật... Muốn trồng được loại rau này khi đất đã được cày xới xong, đợi đến lúc nước trong vắt thì người trồng rau mới nhẹ nhàng thả rau giống xuống ruộng. Thông thường những ruộng trồng rau phải có độ nghiêng nhất định để nguồn nước lưu thông, chỉ cần một vũng ứ đọng, nước bị vẩn đục thì cây rau sẽ úa vàng và thối rễ. Đặc biệt, chỉ cần một chút phân bón hay thuốc bảo vệ thực vật thì chỉ sau 1 ngày, cây rau sẽ vàng lá và chết. Mùa trồng rau liệt tập trung nhất trong năm bắt đầu từ tháng 10 đến cuối tháng 2 âm lịch. Trong khoảng thời gian này dân trồng rau thu hoạch được từ 5- 8 lứa. Bình quân mỗi mét vuông trồng rau liệt có thể thu 40- 60 bó/năm. Sau mỗi mùa rau, nhiều gia đình lãi gần 100 triệu đồng. Hiện nay ở xã Gio An sản lượng rau thu hoạch trung bình mỗi ngày khoảng 5.000-6.000 bó, giá bán mỗi bó khoảng 5.000 đồng. Đây được xem là loại rau siêu lợi nhuận vì người nông dân không cần vốn đầu tư nhiều do nguồn giống tự ươm, cây sinh trưởng hoàn toàn nhờ vào tự nhiên. Điều quan trọng là rau liệt có thị trường tiêu thụ rộng khắp ở khu vực miền Trung. Hiện nay rau liệt đã được tư thương về tại địa phương thu mua rồi đem vào Đà Nẵng, Thừa Thiên- Huế bán lại cho người tiêu dùng. Được biết loại rau này hiện ở một số tỉnh, thành khác có trồng nhưng rau liệt ở Gio An vẫn xếp hàng đầu nhờ vào điều kiện sinh trưởng đặc thù: “Rau trên đá” nên luôn có màu xanh non, thân rau có độ giòn và rau có mùi đặc trưng so với rau ở các địa phương khác. Chủ tịch UBND xã Gio An Hồ Xuân Hải cho biết: “Nhờ trồng rau liệt mà đời sống các hộ dân trong xã trở nên khấm khá. Hiện xã có trên 100 hộ trồng rau liệt với diện tích gần 10 ha. Trung bình mỗi sào rau liệt người dân thu lãi trên 25 triệu đồng. Trước yếu tố đặc trưng và hiệu quả thiết thực về kinh tế mà loại rau này mang lại cho người dân, chính quyền xã đang tích cực hướng dẫn, vận động bà con trồng rau thành lập tổ hợp tác sản xuất rau liệt, đồng thời hoàn thiện hồ sơ để xây dựng nhãn hiệu “Rau liệt Gio An” hướng đến một vùng sản xuất rau hàng hóa chuyên nghiệp và một thị trường tiêu thụ bền vững, cao cấp hơn.”. Bài, ảnh: TÂN NGUYÊN