Lan man về hạt thóc vàng

(QT Xuân) - Từ một địa phương phải nhận trợ cấp lương thực của Trung ương, 30 năm sau ngày lập lại tỉnh, đất ruộng cùng người nông dân Quảng Trị đã bước vào công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập và phát triển với những bước đi tự tin, vững chắc. Đồng đất trồng những hạt lúa chống đói năm xưa nay đã làm được hạt lúa có thương hiệu “Gạo hữu cơ Quảng Trị” với chất lượng đủ điều kiện để xuất khẩu ra thị trường quốc tế. Thành quả của một nền sản xuất nông nghiệp theo công nghệ cao, sạch, bền vững đang dần hiện hữu trên quê hương Quảng Trị.

“Gạo hữu cơ Quảng Trị” đã có mặt ở nhiều siêu thị trên toàn quốc​

Tỉnh Quảng Trị lập lại đúng vào thời điểm mà Khoán 10 (Nghị quyết 10 về cải tiến chế độ khoán trong sản xuất nông nghiệp) bắt đầu được triển khai thực hiện với nhiều chính sách đầu tư vào nông nghiệp, nông dân, nông thôn như: Dồn điền, đổi thửa, đầu tư thâm canh, ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật… Tiền đề ấy đã giúp nghề trồng lúa đứng vững ở mảnh đất vốn chịu nhiều tác động bất lợi của các loại hình thiên tai như hạn hán, xâm nhập mặn, mưa lũ, rét đậm, rét hại, lốc xoáy… Sản lượng cây lương thực có hạt từ 11,3 vạn tấn năm 1989, đến nay đạt trên 25 vạn tấn/ năm. Những giống lúa đồi truyền thống vàng, dầm, de… lẹt đẹt ở mức 3 - 4 tạ/ha nay đã được thay thế bởi những giống lúa mới chất lượng cao với năng suất có nơi lên đến 70 tạ/ha/vụ. Đặc biệt, từ chỗ chỉ chú trọng đến việc tăng năng suất, sản lượng để bình ổn lương thực, nay Quảng Trị đã phát triển được 18.297 ha lúa chất lượng cao, chiếm trên 70% tổng diện tích trồng lúa toàn tỉnh, không chỉ đáp ứng được nhu cầu của người tiêu dùng mà còn có thể làm hàng hóa xuất khẩu. Là người từng gắn bó nhiều năm với ngành nông nghiệp tỉnh, ông Nguyễn Văn Bài, nguyên Giám đốc Sở Nông nghiệp và PTNT khẳng định, kết quả vượt trội về năng suất, chất lượng trong thâm canh lúa nước hiện nay có được bắt nguồn từ những định hướng đúng đắn, đầu tư trọng tâm, trọng điểm của tỉnh ngay từ buổi đầu tái lập. Quảng Trị đã chọn được hai khâu đột phá mang tính chiến lược là xây dựng hệ thống thủy lợi và công tác giống làm nền tảng thúc đẩy ngành nông nghiệp vươn lên một tầm mới.

Từ đại công trình thủy nông Nam Thạch Hãn đến sau này là hàng trăm công trình thủy lợi lớn, nhỏ đã ra đời. Đặc biệt hệ thống chống lũ cho vùng trũng Hải Lăng được đầu tư nâng cấp bởi tuyến đê bao trên 40 km góp phần ngăn mặn, giữ ngọt, tiêu úng cho cả vùng đồng bằng rộng lớn, trọng điểm phía Nam của tỉnh. Công năng của hệ thống thủy lợi khá đồng bộ đã phát huy vai trò chủ công trong tưới, tiêu cho hàng chục ngàn héc ta đất, tạo điều kiện đưa tiến bộ khoa học- kỹ thuật vào thâm canh cây lúa nước. Bên cạnh công tác thủy lợi, giống lúa cũng đóng vai trò hết sức quan trọng trong việc đảm bảo năng suất, chất lượng cây lúa tăng đều qua các năm. Có thể nói 30 năm qua, ngành nông nghiệp tỉnh đặc biệt chú trọng đến việc nghiên cứu, triển khai các đề tài khảo nghiệm về những giống lúa có năng suất, chất lượng lại có khả năng chống chịu thời tiết khắc nghiệt, sâu bệnh…và đã có những thành công nhất định. Một tập đoàn giống lúa chất lượng cao đã được ngành nông nghiệp tuyển chọn như: HT1, HC95, Ma Lâm, HN6, RVT, Thiên ưu 8, TBR 225, P6, LDA1… đã mang lại sự thay đổi đáng kể cho việc tăng giá trị trên một đơn vị diện tích trồng trọt.

Giới thiệu mô hình hợp tác sản xuất lúa hữu cơ ở Hợp tác xã Đại An Khê (Hải Lăng)​

Vượt qua những trở ngại về đất đai bạc màu, ruộng đồng manh mún nhỏ lẻ, thời tiết khắc nghiệt… người và đất Quảng Trị đã làm nên cuộc cách mạng chuyển đổi chưa từng có trong nông nghiệp và đã có những thành quả bước đầu. Đến hết năm 2018, Sở Nông nghiệp và PTNT Quảng Trị đã có ba vụ sản xuất phối hợp với Công ty TNHH Đại Nam - Nhà máy phân bón Ong biển liên kết với các địa phương sản xuất lúa hữu cơ. Người nông dân Quảng Trị đã có thể “bắt tay” cùng doanh nghiệp tạo thành chuỗi từ sản xuất cho tới khâu phân phối. Thương hiệu “Gạo hữu cơ Quảng Trị” đã xuất hiện trên thị trường từ Nam ra Bắc và được người tiêu dùng đánh giá cao. Những cánh đồng lúa hữu cơ đang không ngừng được mở rộng. Tính đến vụ hè thu năm 2018, toàn tỉnh đã thực hiện được 392 ha ở địa bàn 6 huyện và thành phố với sự tham gia của 13 hợp tác xã, tổ hợp tác và hộ nông dân. Đây là mô hình sản xuất lúa chất lượng cao RVT, sử dụng hoàn toàn phân bón hữu cơ, không sử dụng phân bón vô cơ và thuốc bảo vệ thực vật. Doanh nghiệp ký kết hợp đồng sản xuất với các hợp tác xã, tổ hợp tác để sản xuất, cho nông dân ứng trước phân bón hữu cơ, cuối vụ khấu trừ qua sản phẩm lúa thu mua; thu mua toàn bộ lúa tươi với đơn giá 8 nghìn đồng/kg tại ruộng. Năng suất lúa tươi bình quân đạt 55 tạ/ha, nơi cao đạt trên 70 tạ/ha, cho thu nhập bình quân 40 triệu đồng/ha, nơi cao đạt 56 triệu đồng/ha. Sau khi trừ chi phí giống, phân bón, tiền làm đất, thu hoạch... giá trị thu nhập bình quân trên 1 ha lúa hữu cơ/2 vụ là 80 - 100 triệu đồng. Tính ra, mỗi héc ta canh tác lúa hữu cơ nông dân có lãi 22 - 38 triệu đồng/ha/ vụ, tương đương 44 - 76 triệu đồng/ha/2 vụ, cao gấp 1,3-2 lần so với sản xuất lúa thông thường. Không chỉ mang lại giá trị kinh tế, những nông dân tham gia sản xuất lúa hữu cơ còn nhận thấy, việc không sử dụng thuốc bảo vệ thực vật và phân bón vô cơ đã giúp khôi phục và duy trì hệ sinh thái đồng ruộng, bảo vệ độ phì nhiêu của đất, bảo vệ thiên địch cũng như các loài thủy sinh sống trong ruộng lúa. Ruộng trồng lúa hữu cơ xuất hiện nhiều nhện lưới, ong xanh, chuồn chuồn, các loại cá, ốc… với mật độ cao nên đối tượng sâu bệnh ít phát sinh gây hại, khác hẳn các ruộng lúa canh tác theo phương thức vô cơ, sử dụng thuốc bảo vệ thực vật.

Không chỉ hợp tác với doanh nghiệp để trồng lúa hữu cơ, nông dân còn tận dụng các phụ phẩm nông nghiệp như thân cây chuối, cây khoai lang, vỏ trái cây… tạo ra phân bón hữu cơ thay cho phân bón hóa học. Sử dụng gừng, ớt, tỏi, thuốc rê, rượu… làm thuốc thảo mộc, diệt sâu bệnh thay cho thuốc trừ sâu. Áp dụng những tiến bộ khoa học- kỹ thuật vào trồng lúa, nông dân đang loại dần sự lệ thuộc của phân bón hóa học và thuốc bảo vệ thực vật, hướng đến việc trồng lúa theo cách tự nhiên. Dưới sự hướng dẫn của cán bộ khoa học, người nông dân bắt đầu học cách canh tác tôn trọng tự nhiên, dựa vào nguồn lực có sẵn trong tự nhiên thay cho việc thâm canh dựa vào hóa chất để tạo ra năng suất vượt trội và cải thiện chất lượng sản phẩm, bảo vệ đất, nguồn nước làm nền tảng căn bản cho sản xuất nông nghiệp. Nếu trồng cùng một giống lúa, năng suất lúa sản xuất bằng phương pháp canh tác tự nhiên có thể sẽ thấp hơn so với phương pháp canh tác thông thường khoảng 50kg/sào nhưng giá bán gạo lại cao hơn từ 1,5-1,7 lần. Đặc biệt, từ mô hình canh tác thân thiện này sức khỏe và môi trường sống của người dân ngày càng được bảo vệ. Năm 2018, Quảng Trị đã xây dựng thành công nhãn hiệu “Gạo sạch Triệu Phong”. Cách đây không lâu, hội nghị quốc tế về Công nghệ phù hợp thân thiện với môi trường diễn ra tại thủ đô Seoul (Hàn Quốc), quy trình sản xuất “Gạo sạch Triệu Phong” đạt giải Nhất. Cơ hội “Gạo sạch Triệu Phong” nói riêng và gạo hữu cơ, gạo sạch Quảng Trị nói chung bước ra thị trường quốc tế như một thương hiệu đặc sản đang dần hiện hữu.

Qua rồi thời sản xuất lúa truyền thống chủ yếu nhờ trời vụ được, vụ mất. Ước mơ và quyết tâm thoát nghèo, vươn lên làm giàu từ hạt thóc vàng trên đồng đất quê hương mà người nông dân cần mẫn, chắt chiu vun xới chưa bao giờ gần đến thế.

Lâm Thanh