Vận động đình sản, lắm nỗi gian nan

(QT) - Được hỏi việc khó nhất trong công tác tuyên truyền vận động người dân thực hiện các biện pháp KHHGĐ là gì, đa số cộng tác viên dân số mà chúng tôi gặp đều chung nỗi niềm về chuyện vận động đình sản, đặc biệt đối với nam giới. Tuy được xem là một biện pháp tránh thai hiện đại, an toàn, hiệu quả cao nhưng rất ít nam giới lựa chọn biện pháp này, thậm chí có người còn hiểu sai lệch về việc đình sản. Trong số các biện pháp tránh thai phổ biến như dụng cụ tử cung (vòng tránh thai), bao cao su, thuốc uống tránh thai, que cấy tránh thai, thuốc tiêm tránh thai..., thì thực hiện đình sản là một biện pháp KHHGĐ khó vận động người dân thực hiện nhất. Chị Hồ Thị Tiêm, cán bộ chuyên trách dân số xã Đakrông, huyện Đakrông, một trong những xã có tỷ lệ người thực hiện đình sản tương đối cao, chia sẻ: “Vận động phụ nữ đồng bào dân tộc đi đình sản đã khó, đối với nam giới còn nan giải hơn gấp nhiều lần. Đa số đàn ông khi được đề cập đến vấn đề KHHGĐ đều đùn đẩy trách nhiệm cho vợ vì nghĩ đàn ông triệt sản sẽ mất khả năng làm chồng. Nhiều người đã chấp nhận nhưng sau đó lại thay đổi ý định vì bạn bè trêu chọc”.

Thực hiện KHHGĐ để nuôi dạy con cho tốt

Trên thực tế, hầu hết những ca đình sản đều là phụ nữ. Theo số liệu thống kê mới nhất từ Chi cục Dân số - KHHGĐ tỉnh, trong 6 tháng đầu năm 2013 chỉ có 70 ca thực hiện đình sản, đạt 35% kế hoạch, trong đó hầu hết là phụ nữ. Đakrông là huyện thực hiện chỉ tiêu đình sản nhiều nhất với 20 trường hợp, đơn vị thấp nhất là thị xã Quảng Trị (chỉ có 1 trường hợp), tiếp đến là các huyện Vĩnh Linh, Gio Linh, Triệu Phong. Một câu hỏi khiến những người làm công tác dân số đầy trăn trở, đó là tại sao nam giới hầu như không quan tâm đến vấn đề KHHGĐ. Đại đa số nam giới đều coi đó là trách nhiệm của phụ nữ. Có rất nhiều trường hợp người vợ không thích hợp sử dụng các biện pháp tránh thai hiện đại, hoặc điều kiện sức khỏe không đảm bảo cho việc đặt vòng tránh thai nhưng người chồng cũng từ chối không áp dụng các biện pháp tránh thai dành cho nam giới. Cho nên, nếu có thai ngoài ý muốn thì hậu quả mặc cho vợ xử lý. Trong các biện pháp tránh thai hiện đại, nam giới có thể chia sẻ trách nhiệm thực hiện KHHGĐ với phụ nữ bằng cách cách sử dụng bao cao su tránh thai hoặc thực hiện thủ thuật đình sản. Đây được coi là một biện pháp tránh thai an toàn và hiệu quả, tuy nhiên hiện không ít người vẫn còn hiểu sai về phương pháp này. Hầu hết đều có quan niệm việc này khiến họ mất, giảm khả năng tình dục. Chị Phan Thị Mỹ Lệ, cán bộ chuyên trách dân số xã Hải Thượng, huyện Hải Lăng chia sẻ, nhiều người chồng không chịu thực hiện KHHGĐ, cán bộ dân số thuyết phục mãi cũng đồng ý cho vợ đi đình sản, nhưng sau đó lại đổi ý vì nghe nói phụ nữ mà triệt sản sẽ thành ra nam tính, người khô như ngói, hay gắt gỏng, thậm mất hẳn ham muốn tình dục, không đáp ứng được nhu cầu của chồng. Anh Lê Đức Thản, cán bộ Trung tâm Dân số huyện Hải Lăng cho biết, những năm trở về trước, cán bộ làm công tác dân số thuận lợi hơn bây giờ rất nhiều. Người dân tích cực, tự nguyện tham gia thực hiện các biện pháp KHHGĐ, tỷ lệ người đăng ký đình sản rất đông, đặc biệt là nam giới. Còn bây giờ, vận động được một ca thực hiện đình sản đã là thành công rất lớn của đội ngũ cán bộ làm công tác dân số. Có những trường hợp cán bộ dân số chỉ mới đến cửa ngõ đã nghe người trong nhà lớn tiếng chửi, đuổi thẳng. Chưa hết, họ còn dọa nếu tiếp tục đến vận động đình sản, họ sẽ đến nhà gây rối. Có gia đình còn bảo, đây là chuyện nhà họ để vợ chồng họ lo, “trời sinh voi, ắt sinh cỏ”. Vận động được một trường hợp đình sản chẳng những tốn công mà đôi khi còn tốn cả tiền túi để đưa đón, thăm hỏi đối tượng sau khi đình sản. Trong khi đó, tiền hỗ trợ hàng tháng không đủ để họ đổ xăng đi vận động, chưa kể phải đi lại nhiều lần mới có kết quả. Trên thực tế, khi nam giới đi thực hiện đình sản sẽ thuận lợi và tiết kiệm hơn nhiều so với thực hiện đình sản ở nữ. Một người nam, sau khi làm phẫu thuật chỉ cần nghỉ ngơi khoảng 30 phút là có thể về nhà, nhưng đối với phụ nữ sẽ phải nằm viện 3- 4 ngày. Thêm vào đó, xác suất rủi ro khi phẫu thuật đình sản nam thấp hơn rất nhiều so với phẫu thuật đình sản nữ. Tuy nhiên, để thay đổi hành vi và nhận thức, để nam giới chia sẻ bớt gánh nặng cho người phụ nữ trong thực hiện KHHGĐ không phải là điều đơn giản. Chị Võ Thị Phượng, cộng tác viên (CTV) dân số xã Triệu Phước, huyện Triệu Phong, người có thâm niên 18 năm làm CTV dân số, đã vận động được hơn 50 trường hợp triệt sản và hơn 100 trường hợp khác sử dụng các biện pháp tránh thai. Bản thân chị cũng gương mẫu thực hiện đình sản để tạo niềm tin với người dân trong quá trình tuyên truyền, vận động công tác dân số/KHHGĐ ở địa phương. Chị tâm sự: “Công tác vận động đình sản thường gặp nhiều khó khăn, nhất là những gia đình sinh con một bề. Không ít người còn quan niệm là phải sinh cho được con trai mới thôi. Những người làm công tác dân số nếu không nhẫn nhục, kiên trì rất dễ bỏ cuộc”. Thất bại là chuyện thường gặp đối với những CTV dân số, lắm khi họ còn gặp phải những tai nạn nghề nghiệp dở khóc dở cười. Không chỉ hứng chịu những lời lẽ không hay, nhiều người làm công tác dân số còn mất ăn mất ngủ, thậm chí thót tim với ca đã triệt sản. Một CTV dân số chia sẻ câu chuyện mình từng gặp phải, đó là một lần chị kiên trì lắm mới vận động được một người chồng đi đình sản, sau khi vợ sinh đứa con thứ tư cho đủ nếp đủ tẻ. Quá trình vận động khó khăn đã đành, đến khi đình sản được một thời gian thì chẳng hiểu sao vợ anh ấy lại có thai. Vợ chồng nghi ngờ nhau, làng xóm dị nghị. Vì sai sót trong kỹ thuật thực hiện nên dẫn đến tình trạng đáng tiếc này. Lần đó, cán bộ dân số và y tế phải đến gia đình, lấy mẫu tinh trùng đi xét nghiệm để giải quyết sự hiểu nhầm dẫn đến mâu thuẫn giữa hai vợ chồng. Cũng vì sự cố trên mà những lần sau, chị càng khó vận động được chị em ở địa bàn đó thực hiện đình sản. Ở các nước phát triển, phương pháp đình sản được nam giới sử dụng khá phổ biến và họ xem đó là cách chia sẻ gánh nặng tránh thai đối với bạn đời của mình. Cho nên bất cứ ai, khi đã có đủ số con, không muốn sinh thêm thì đều có thể thực hiện phương pháp này. Ở nước ta, tâm lý e ngại, cộng với nhận thức chưa đúng của không ít người và sự bất bình đẳng giới vẫn tồn tại khá lớn nên việc chia sẻ trách nhiệm KHHGĐ với phụ nữ vẫn còn nhiều hạn chế. Vì vậy trong quá trình vận động cũng như thực hiện, cán bộ, CTV dân số phải đảm bảo bí mật thông tin cá nhân cho các trường hợp đình sản của nam hay nữ. Bên cạnh đó, để người dân tin tưởng áp dụng các biện pháp tránh thai an toàn, trong đó có đình sản, các ngành chức năng cần tổ chức địa điểm thuận lợi, đủ điều kiện thực hiện dịch vụ, đảm bảo xác suất thành công cao. Chất lượng dịch vụ cũng là nguồn động viên, khuyến khích mọi người tham gia tích cực trong công tác dân số. Bài, ảnh: BẢO BÌNH