Thành Cổ - Từng tấc đất linh thiêng

(QT) - Những ngày tháng tư này, di tích lịch sử Thành Cổ Quảng Trị đang được hối hả trùng tu để chuẩn bị cho sự kiện đón nhận bằng công nhận Di tích Quốc gia đặc biệt. Nhân dân tỉnh Quảng Trị nói chung, người dân Thành Cổ nói riêng và đặc biệt là những người lính từng chiến đấu tại chiến trường Thành Cổ năm 1972 rất xúc động, tự hào. Những giá trị to lớn của một di tích lịch sử đặc biệt đã thêm một lần nữa được khẳng định, để Thành Cổ Quảng Trị tiếp tục không chỉ là nơi ôn lại truyền thống lịch sử hào hùng của dân tộc mà còn là điểm du lịch hấp dẫn, là địa chỉ tâm linh mà khách thập phương tìm về để tỏ lòng thành kính tri ân. Tôi gắn bó với thị xã nhỏ xinh hiền lành nằm soi mình bên dòng Thạch Hãn từ những ngày thị xã vẫn đang còn bao ngổn ngang bước ra từ cuộc chiến. Ký ức tuổi thơ vẫn còn mường tượng lại những ngày nô đùa học bơi trên dòng Thạch Hãn giữa trưa hè nắng rát, hay cùng chúng bạn lăn lê trong Thành Cổ học bài, ngủ quên dưới tán cây im mát.

Đài tưởng niệm Di tích Thành Cổ

Ngày đó chúng tôi chưa biết nhiều về lịch sử, nhưng những mảnh tường gạch đổ nát còn sót lại, những vết tích đạn bom còn in dấu trên mặt đất đã chứng minh cho sự ác liệt của chiến tranh trên mảnh đất này. Những kiến thức từ sách vở đã cho chúng tôi hình dung về mảnh đất anh hùng mà ngày ngày mình vẫn từng gắn bó. Dưới lớp cỏ xanh non tơ, dưới lòng đất Thành Cổ, địa danh thấm đẫm máu của hàng ngàn chiến sĩ và đồng bào Quảng Trị, đất đã hóa linh thiêng. Thành Cổ Quảng Trị được xây dựng từ thời vua Gia Long và đến thời vua Minh Mạng mới hoàn thiện, kéo dài gần 28 năm (1809 - 1837), trải qua biết bao biến cố thăng trầm, Thành Cổ Quảng Trị đã trở thành phế tích. Hiệp định Giơ-ne-vơ được ký kết ngày 20/7/1954, đất nước chia làm hai miền, bên thương bên nhớ, bên đợi bên chờ. Thành Cổ trở thành thị xã tỉnh lỵ của tỉnh Quảng Trị thuộc chính quyền Sài Gòn. Không chỉ là trung tâm chính trị, kinh tế, xã hội, Thành Cổ Quảng Trị còn là khu quân sự, trong lòng Thành Cổ kẻ địch xây dựng một nhà giam để đàn áp phong trào cách mạng. Năm 1972, Thành Cổ là nơi tranh chấp ác liệt giữa ta và địch để giành lợi thế trên bàn đàm phán Pa-ri. Tôi đã đọc, đã nhiều lần được nghe thuyết minh câu chuyện về 81 ngày đêm ác liệt quyết giữ Thành Cổ Quảng Trị. Theo thống kê, trong những tháng ngày chiến tranh khốc liệt đó, thị xã nhỏ bé này đã hứng chịu 328.000 tấn bom đạn, 9.552.000 viên đạn pháo 105 mm, 55.000 viên đạn pháo 155 mm, 8.164 viên đạn pháo 175 mm, hơn 615.000 viên đạn hải pháo, 2.240 lần oanh tạc của không quân Hoa Kỳ (tổng số bom đạn trong 81 ngày đêm bằng sức công phá của 7 quả bom nguyên tử Mỹ ném xuống Nhật Bản năm 1945). Thị xã Quảng Trị trong 81 ngày đêm (từ 28/6 đến 16/9/1972) được ví như một túi bom. Trung bình mỗi ngày địch huy động 150 - 170 lần máy bay phản lực, 70 – 90 lần máy bay B52 để ném bom huỷ diệt thị xã và Thành Cổ Quảng Trị. Có ngày số bom Mỹ ném ở Quảng Trị vượt xa số bom Mỹ ném trên toàn miền Nam trong các năm 1968 - 1969. Dữ dội nhất là ngày 25/7, thị xã phải chịu 5.000 quả đạn pháo. Với diện tích chưa đầy 3 cây số vuông, trong 81 ngày đêm trung bình mỗi chiến sĩ của ta chịu đựng 100 tấn bom, 200 quả đạn pháo. Các chốt quan trọng như Long Quang, nhà thờ Trí Bưu, ngã ba Long Hưng, ngã ba Cầu Ga… là những nơi mà quân giải phóng bất chấp hiểm nguy, gian khổ để đập tan các đợt phản kích của địch. Có ngày ta phải đương đầu với 5 đợt tấn công bằng bộ binh, xe tăng, phi pháo của địch. Hàng vạn anh hùng liệt sĩ tuổi 20 đã ngã xuống để giữ từng tấc đất thiêng Thành Cổ, góp phần vào thắng lợi của Hiệp định Pa-ri năm 1973 và đại thắng mùa xuân năm 1975. Có những câu chuyện đã trở thành huyền thoại. Nếu không được nghe từ những nhân chứng bước ra từ cuộc chiến khốc liệt này, như ông Nguyễn Thanh Bình, ông Lê Chí Hiền, ông Nguyễn Như Ý, bà Trần Thị Thu...thì có lẽ, thật khó để tưởng tượng được những phút giây mà những người lính tuổi mười tám đôi mươi bất chấp cái chết cận kề, bám chắc trận địa chiến đấu bảo vệ Thành Cổ. Bắt gặp hình ảnh những người lính từng chiến đấu tại Thành Cổ, trở về thăm lại chiến trường xưa, thắp nén hương cho đồng đội nằm lại đất này, rưng rưng sờ từng viên gạch, từng viên đá khắc tờ lịch đánh dấu 81 ngày đêm ác liệt quanh tượng đài mà không khỏi nghẹn lòng. Họ đã sống thêm một cuộc đời dở dang của đồng đội mình, để càng trân trọng hơn sự hy sinh của biết bao người lính đã “lặng im tan vào đất, để cuộc đời chảy mãi những dòng sông”, như một nhà thơ đã viết. Trong một lần ghé thăm Thành Cổ, nhà thơ Trần Bạch Đằng đã cảm tác: “ Hễ có Việt Nam có cổ thành? Kết vòng hoa lửa nối Khe Sanh/ Huân chương khó đủ từng viên gạch/ Tấc đất, từng giây, mỗi lá cành ”. Nhà bảo tàng nằm trong khu di tích Thành Cổ trưng bày khá nhiều hiện vật và hình ảnh của cuộc chiến mà những câu chuyện về nó, đặc biệt là những bức thư người lính Thành Cổ Quảng Trị chưa kịp gửi đi trước trận đánh cuối cùng đã khiến nhiều khách tham quan rơi nước mắt. Sự khốc liệt của cuộc chiến, sự hi sinh anh dũng kiên cường của quân dân Thành Cổ càng được khắc họa rõ nét qua những chứng cứ lịch sử nằm yên trong bảo tàng, để những thế hệ nối tiếp càng thêm cảm phục, tự hào. Thành Cổ hôm nay đã mang dáng dấp của một địa danh du lịch tâm linh đặc biệt. Phía tây Thành Cổ, song song con đường từ cửa hữu của thành ra thẳng bờ sông Thạch Hãn là một công viên, quảng trường rộng lớn, nối liền quần thể di tích Thành Cổ - sông Thạch Hãn, gồm các hạng mục chính như tháp chuông, nhà thả hoa đăng hai bên bờ sông, tạo nên một sự gắn kết chặt chẽ không gian tâm linh - hoài niệm tại khu vực Thành Cổ - Quảng Trị. Có một điều đặc biệt, dù những lối đi đã được bê tông hóa phần nhiều, nhưng bên trong Thành Cổ, cỏ vẫn xanh tốt lạ lùng, xanh ngút mắt che mặt đất hiền hòa ôm ấp những người con còn nằm lại nơi này. Cỏ xanh hiện hữu nhắc nhở chúng ta chớ vô tình với những người đã hi sinh cho hòa bình hôm nay. Di tích Thành Cổ đã trở thành địa chỉ đỏ để giáo dục truyền thống yêu nước và là điểm thu hút hấp dẫn khách tham quan trong nước và bè bạn quốc tế. Sự kiện Di tích Thành Cổ Quảng Trị và những điểm lưu niệm sự kiện 81 ngày đêm năm 1972 (Ngã ba Long Hưng và Nhà thờ Long Hưng, Nhà thờ Trí Bưu, Trường Bồ Đề, Bến sông Thạch Hãn, Chốt Long Quảng, Chốt Ngô Xá Tây) là một trong ba di tích của tỉnh Quảng Trị vinh dự được Chính phủ công nhận là Di tích Quốc gia đặc biệt đã thêm một lần nữa khẳng định những giá trị của lịch sử mãi mãi được các thế hệ tiếp nối trân trọng, tri ân. Bài, ảnh: THANH TRÚC